1
استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند، نخبه وظیفه سابق در دانشگاه عالی دفاع ملی
2
استادیار دانشگاه عالی دفاع ملی
چکیده
ارزیابی فناوری پیامدهای ورود و گسترش فناوری‌ها را از جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، و محیط‌زیستی بررسی می‌کند. هدف این پژوهش تعیین رویکردها و چالش‌ها و حوزه‌های ارزیابی فناوری بود. پژوهش جزو مطالعات توصیفی ـ تحلیلی با استفاده از روش فراترکیب و پیمایشی بود. ابتدا منابع موجود و مقالات پراستناد این حوزه انتخاب و مطالعه شد. سپس با انتخاب 10 سازمان بین‌المللی ارزیابی فناوری و بررسی اخبار و تحلیل پروژه‌ها و دیگر منابع مرتبط با آن‌ها، رویکردها و چالش‌ها و حوزه‌های ارزیابی فناوری مورد تمرکزشان احصا گردید. بر اساس این دو دسته اطلاعات، پرسش‌نامه‌ای با 40 پرسش تدوین و توسط 31 خبره تکمیل و تحلیل شد. بر طبق مهم‌ترین نتایج حاصل از تحلیل پرسش‌نامه‌ها، انجام پژوهش‌های فرارشته‌ای، تعاملات بین‌بخشی و بین‌سازمانی، وضع قوانین برای ارزیابی فناوری، و تشکیل مؤسسه‌ای در ایران برای ارزیابی فناوری ضروری است. در انتخاب روش ارزیابی فناوری، مهم‌ترین ملاحظه‌ها «جامع و مانع بودن» و «برآوردن اهداف» است. روش‌های مشارکتی و روش دلفی بهترین روش ارزیابی فناوری است. بر طبق نتایج، مشاهدۀ میدانی مناسب‌ترین روش بررسی نظر عامۀ مردم دربارۀ فناوری‌هاست. در ارزیابی فناوری، باید به پذیرش اجتماعی و تعارضات فناوری با جامعۀ سنتی، تأثیرات فناوری بر سلامت جامعه و حریم خصوصی و امنیت جامعه توجه شود. مهم‌ترین حوزه‌هایی که جمهوری اسلامی ایران در ارزیابی فناوری باید بر آن‌ها تمرکز کند عبارت‌‌اند از تأثیرات فناوری‌ها بر آلودگی هوا، سیاست‌های انرژی، هوش مصنوعی، امنیت سایبری، و شبکه‌های اجتماعی.
جوزف، م. (1386). پیش‌بینی و ارزیابی فناوری (ترجمۀ مجتبی تیموری). رشد علوم اجتماعی، دورۀ 11، شمارۀ 1، صص 52 ـ 54.
ملک‌زاده، غ. (1384). ارزیابی فناوری؛ ضرورت‌ها و الزامات. رشد فناوری، شمارۀ 1، سال 2، صص 30 ـ 34.
نوروززاده، ر.؛ شفیع‌زاده، ح. و روحانی، ش. (1392). ارزیابی و تحلیل بخش علم و فناوری قانون برنامه پنجم توسعه از منظر اسناد فرادستی. فصلنامۀ راهبرد، سال 22، شمارۀ 66، صص 285 ـ 314.
ب- انگلیسی
Ahn, S. J., Yoon, H. Y., & Lee, Y. J. (2021). Text mining as a tool for real-time technology assessment: Application to the cross-national comparative study on artificial organ technology. Technology in Society, 66.
Assefa, G., & Frostell, B. (2007). Social sustainability and social acceptance in technology assessment: A case study of energy technologies. Technology in Society, 29, 63–78.
Chen, K., Jarboe, K., & Wolfe, J. (1981). Long-range scenario construction for technology assessment. Technological Forecasting and Social Change, 20, 27–40.
Coates, J. F. (1974). Some methods and techniques for comprehensive impact assessment. Technological Forecasting and Social Change, 6, 341–357.
Coates, J. F. (2001). A 21st century agenda for terchnology assessment. Technological Forecasting and Social Change, 67, 303–308.
Coates, J. F., & Coates, V. T. (2016). Next stages in technology assessment: Topics and tools. Technological Forecasting & Social Change, 113, 112–114.
Decker, M., & Ladikas, M. (Eds.) (2004). Bridges between science, society, and policy: Technology assessment: Methods and impacts. New York: Springer.
Geisler, E. (2002). The metrics of technology evaluation: where we stand and where we should go from here. Technology Management, 24)4(, 341–374.
Grunwald, A. (2011). Responsible innovation: Bringing together technology assessment, applied ethics, and STS research, Enterprise and Work Innovation Studies, 7, 9–31.
Grunwald, A. (2014). Technology assessment for responsible innovation. In Responsibe innovation 1: Innovative solutions for global issues. Berlin, Germany: Springer.
Grunwald, A. (2020). The objects of technology assessment. Hermeneutic extension of consequentialist reasoning. Journal of Responsible Innovation, 7(1), 96-112.
Hellström, T. (2003). Systemic innovation and risk: Technology assessment and the challenge of responsible innovation. Technology in Society, 25, 369–384.
Keller, P., & Ledergerber, U. (1998). Bimodal System Dynamic: A Technology assessment and forecasting approach. Technological Forecasting and Social Change, 58, 47–52.
Merkhofer, M. W. (1982). A process for technology assessment based on decision analysis. Technological Forecasting And Social Change, 22, 237–265.
Palm, E., & Hansson, S. O. (2006). The case for ethical technology assessment. Technological Forecasting & Social Change, 73, 543–558.
Ramanujam, V., & Saaty, T. L. (1981). Technological choice in the less developed Countries: An analytic hierarchy approach. Technological Forecasting And Social Change, 19, 81–98.
Schomberg, V. (2011). Prospects for technology assessment in a framework of responsible research and innovation. In M. Dusseldorp and R. Beecroft (Eds). Technikfolgen abschätzen lehren: Bildungspotenziale transdisziplinärer Methoden,Wiesbaden: Vs Verlag.
Sharif, M. N., & Sundararajan, V. (1983). A quantitative model for the evaluation of technological alternatives. Technological Forecasting and Social Change, 24, 15–29.
Watson, R. H. (1978). Interpretive structural modeling: A useful tool for technology assessment? Technological Forecasting and Social Change, 11, 165–185.
)
