یکی از مهمترین اهداف دانشگاه، پاسخگویی به نیاز جامعه است که با درگیر شدن در حل مسائل جامعه، راهکارهایی برای رفع مشکلات ارائه میکند. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی خدمات اجتماعی موسسات آموزش عالی اجرا شد. بدین منظور به طور همزمان از روش مطالعه اسنادی و تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. قلمرو تحقیق شامل اسناد بالادستی و مدیریتی در خصوص اهداف و کارکردهای موسسات آموزش عالی و مصاحبه با صاحبنظران آموزش عالی بود. نمونهگیری به روش هدفمند بوده و از 32 سند به عنوان نمونه نوشتاری استفاده شد. همچنین با پانزده نفر از متخصصان آموزش عالی، به روش هدفمند و گلوله برفی مصاحبه شد. به منظور تجزیه و تحلیل دادههای کیفی از فرایند سه مرحلهای کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده شد. اجرای فرایند کدگذاری باز منجر به شناسایی شصت و هفت مفهوم اصلی گردید. پس از طبقهبندی دادهها، الگوی خدمات اجتماعی موسسات آموزش عالی در قالب پنج مقوله محوری شامل خدمات آموزشی و پرورشی، خدمات زیستی ـ رفاهی، خدمات علمی ـ دانشی، خدمات فنی ـ پژوهشی، خدمات فرهنگی ـ سیاسی، شصت و هفت مفهوم باز و سازه انتخابی نیز همان خدمات اجتماعی موسسات آموزش عالی ارائه گردید.
ام کینگ، پاتریشا، جی مایهیو، ماتیو، مک الروی، مولی و ... (1397)، «مسئولیت اخلاقی دانشگاه»، (ترجمه آریا متین و ایمان بحیرایی). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
آراسته، حمیدرضا (1383)، «فلسفههای آموزش عالی»، دایره المعارف آموزش عالی، جلد اول، تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری ـ بنیاد دانشنامه نگاری.
آراسته، حمیدرضا، نصری، قدیر، زینآبادی حسن رضا و تنهایی، علیرضا(1397). «تاملی آسیبشناختی بر کارکردهای دانشگاه در تدارک امنیت جامعه»، فصلنامهمطالعات بینرشتهای داشن راهبردی، سال هشتم، شماره 33 صفحات 166ـ 145.
آزاد ارمکی، تقی (1396)، «دانشگاه و چالشهای جامعه ایرانی»، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بازرگان، عباس (1383)، « ارزشیابی آموزشی»، تهران: انتشارات سمت.
بازرگان، عباس و فراستخواه، مقصود (1398)، « نظارت و ارزشیابی در آموزش عالی»، تهران: سمت.
برادران حقیر، مریم، نورشاهی، نسرین و روشن، احمدرضا (1398)، «مفهوم سازی مسئولیت اجتماعی دانشگاه در ایران»، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، دوره 25، شماره 3 ، ص 26 ـ 1.
بریجز، دی، جوسویسین، پی، جوسویسیوس، آر، مک لافلین، تی و استانکوویسیوس، جی (1389)، «آموزش عالی و توسعه ملی دانشگاهها و جوامع در حال گذار»، ترجمه (رضا سیمبر). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
جاودانی، حمید(1398)، «چگونه دانشگاهی میتواند پاسخگوی خدمات اجتماعی چشم داشته شده از سوی جامعه باشد؟»، مجموعه مقالات جستارهایی در مسئولیت اجتماعی دانشگاه ایرانی و بحرانهای زیست محیطی به کوشش جبار رحمانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
حیدرینژاد، صدیقه، مظفری، سیدامیر احمد و محقر، علی (1383)، «تعیین و تبیین شاخصهای ارزیابی عملکرد دانشکدهها و گروههای آموزشی تربیت بدنی و علوم ورزشی»، نشریه علوم ورزشی و حرکت، شماره 4، 46ـ 31.
خورسندی طاسکوه، علی (1396)، دانشگاههای نسل چهارم و ماموریت جامعهسازی، دانشگاه امروز، دو ماهنامه تخصصی سیاستگذاری آموزش عالی
درک کی . بوک و همکاران (1396)، «مسئولیت اجتماعی دانشگاه»، (ترجمه، امیر، آرمین، پاپلی یزدی، علی و عالم زاده، مریم). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ذاکرصاحلی، غلامرضا (1397)، «مسائل آموزش عالی ایران»، تهران. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی ایران.
ذاکرصالحی، غلامرضا (1383)، «دانشگاه ایرانی، درآمدی بر جامعهشناسی آموزش عالی ایران»، تهران: انتشارات کویر.
ذوالفقاری، عاطفه، حجازی، سیدرضا و فرهودی، آرتا (1390)، «جایگاه شرکتهای زایشی دانشگاهی در توسعه کارآفرینی در دانشگاهها»، فصلنامه تخصصی پارکها و مراکز رشد، سال 7، شماره 37.
رضوی، سید مصطفی (1384)، «طراحی و تبیین مدل ارزیابی عملکرد دانشکدههای علوم انسانی دانشگاه تهران» رسال دکتری، دانشگاه تهران.
شفائی یامچلو، طاهره، ابیلی، خدایار و فرامرز قراملکی، احد (1397)، «مسئولیت اجتماعی در دانشگاهها، مطالعه موردی: دانشگاه تهران»، برگ فرهنگ، شماره بیست و پنجم.
شورای عالی انقلاب فرهنگی(1383)، «شاخصهای ارزیابی آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران»، تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی، هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی.
فراستخواه، مقصود (1395)، «کتاب شاخص آموزش عالی»، تهران: موسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی.
فراستخواه، مقصود (1398)، «گاه وبی گاهی دانشگاه در ایران، مباحثی نو و انتقادی در باب دانشگاه پژوهی، مطالعات علم و آموزش عالی»، تهران: نشر آگاه.
کرسول، جان دبلیو (1396)، «طرح پژوهش رویکردهای کمی، کیفی و ترکیبی». ترجمه علیرضا کیامنش و مریم دانای طوس. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد علامه طباطبایی.
کلارک کر (1388)، «کاربردهای دانشگاه»، ترجمه مصطفی حدادی و علی گل محمدی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ماحوزی، رضا (1396)، «دانشگاه تاملات نظری و تجربه ایرانی»، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
مهدی، رضا (1397)، «درآمدی بر تعامل دانشگاه با محیط پیرامون»، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
میرکمالی، سید محمد، خورشیدی، عباس و وفایی، محمدرضا (1387)، «ارائهی چارچوب نظری شاخصهای عملکردی در آموزش عالی»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، سال7، شماره 21.
نجاتی حسینی، سید محمود(1396)، «شهروندی دانشگاهی در ایران»، تهران: موسسه مطالعات اجتماعی فرهنگی.
مهدی، رضا و شفیعی، مسعود(1396)، «نقش آفرینی و ظرفیتسازی دانشگاههای نسل چهارم برای توسعه محلی و منطقهای»، فصلنامه صنعت و دانشگاه، سال دهم، شمارههای 35 و 36.
ب- انگلیسی
Ali, M., Mustapha, T. I., Osman, S. B., & Hassan, U. (2020). University social responsibility (USR): An Evolution of the concept and its thematic analysis. Journal of Cleaner Production, 124931.
Etzkowitz, H. (2003). Research groups as ‘quasi-firms’: the invention of the entrepreneurial university. Research Policy, 32(1), 109-121.
Hollister, R.M. (2017). Chapter 1: The project: Theoretical Framework Andglobal Institutional Experience in University Social Responsibility Andquality of Life, a Global Survey of Concepts and Experiences. Singapore: Springer.
Larrán Jorge, M., & Andrades Peña, F. J. (2017). Analysing the literature on university social responsibility: A review of selected higher education journals. Higher Education Quarterly, 71(4), 302-319.
Mok, K. H. (2005). Fostering entrepreneurship: Changing role of government and higher education governance in Hong Kong. Research Policy, 34(4), 537-554.
Rojas, H. L., Lara, V. L., & Meza, D. G. (2020). University Social Responsibility and Community Relations. Asian Journal of Education and Social Studies, 47-58.
Sharma, D., & Sharma, R. (2019). A review literature on university social responsibility initiatives in the global context. Journal of Emerging Technologies and Innovative Research, 6(6), 27-35.
Towne, L., & Shavelson, R. J. (2002). Scientific research in education. Washington, DC: National Research Council.