استراتژی دریایی و قدرت ملی (رویکردی نو به استراتژی دریایی)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی

2 استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی

3 مدرس جغرافیای سیاسی

4 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

جهان عرصه رقابت و همکاری بازیگران سیاسی- فضایی و کنشگران اقتصادی برای تأمین امنیت، حفظ منافع ملی و بهره‌گیری از فرصت‌ها، برای افزایش سطح رفاه و برخورداری از امتیازات است. یکی از مهم‌ترین عوامل دسترسی به این مهم، سیاست‌گذاری و به‌کارگیری قدرت دریایی است. هنر استراتژیست‌ها برای بهره‌گیری از دریا، منوط به تدوین راهکارهای هدفمند و طرح‌های عملیاتی بلندمدت است. استراتژی دریایی، به‌معنای توانایی یک کشور در استفاده کامل، آزادانه و امن از دریاها برای دستیابی به اهداف ملی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقادانه نظریه‌های مطرح قدرت دریایی و ارائه تعریفی جدید از استراتژی دریایی است که تمام مؤلفه‌های تأثیرگذار بر قدرت دریایی را دربرگیرد. این پژوهش از لحاظ هدف، بنیادی و به روش توصیفی و تحلیلی انجام‌شده و داده‌ها و اطلاعات موردنیاز آن نیز به روش کتابخانه‌ای (کتب، نشریات و اینترنت) گردآوری شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مؤلفه‌های اثرگذار در تدوین استراتژی دریایی عبارتند از: اقتصاد دریایی، نیروی دریایی، فرهنگ دریایی، جغرافیا، قوانین و مقررات و همچنین سیاست و دپیلماسی منطقه‌ای و جهانی که نیاز به مدیریت یکپارچه و هماهنگ در تمامی زمینه‌ها دارد.

کلیدواژه‌ها


الف) منابع فارسی
- آریاجر، هری (1385). نظریه راهبردی قرن بیست‌و‌یکم، تهران: مرکز راهبردی سپاه.
- احمدوند، علی‌محمد (1392). «الگوی انتخاب راهبرد در دفاع از انقلاب اسلامی»، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال یازدهم، شماره 43.
- اخگر، علی‌اکبر؛ بابایی، موسی‌ (1395). «مؤلفه ها و شاخص‌های تأثیرگذار منابع غیرسازمانی در توسعه نیروی دریایی راهبردی»، فصلنامه مطالعات دفاعی- استراتژیک، سال یازدهم، شماره 63.
- جان‌ام، کالینز (1383). استراتژی بزرگ (اصول و رویه)، ترجمه کورش بایندر، چاپ سوم، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل.
- فاخری، مهدی (1393). «بازیگران ملی و فراملی درروند جهانی‌شدن»، فصلنامه مطالعات راهبردی- سیاست‌گذاری عمومی، شماره 14.
- کالین، اس‌گری (1385). ساختار شناسی راهبرد، ترجمه علیرضا فرشچی، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه.
- کریمی‌پور، یدا... (1366). بررسی عمومی توان دفاع دریایی ایران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- کریمی‌پور، یدا... (1388). ژئوپولیتیک کرانه‌های دریایی ایران از دیدگاه مدیریت یکپارچه مناطق سواحلی، چاپ اول، تهران: دانشگاه تربیت‌ معلم.
- مرشایمر، جان (1389). تراژدی سیاست قدرت‌های بزرگ، ترجمه غلامعلی چگنی‌زاده، چاپ اول، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
ب) منابع انگلیسی
- Stacey, Ralph (2001). Strategic Management, N.Y, McGraw Hill.
Arth Lykke, J (1989), Toward an Understanding of Military Strategy, chap. In: Military Strategy: Theory and Application, Carlisle Barracks, PA, U.S. Army War College.
 
- Boon ken (1977). navies and foreign policy, first published 1977, Routledge revivals.
 
- Corbett, See Sir Julian (1988). Some Principles of Maritime Strategy, with an introduction of Eric Grove, (Annapolis: Naval Institute Press, 1988), first published 1911, 67.
 
- DSA (DANISH SHIPOWNERS’ ASSOCIATION) (2010). the Economic Significance of Maritime Clusters, Lessons Learned from European Empirical Research.
 
- Edward N. Luttwak, The Political Uses of Sea Power, Studies in International Affairs 23 (1974). Ken Booth, Navies and Foreign Policy (London, 1977), James Cable, Gunboat Diplomacy, 1919.
 
- Geoffrey Till (2004). Sea power (London / Portland: Frank Cass, 2006), first published.
 
- Geoffrey Till (2013). Sea power (A guide for the twenty-first century) first published, LONDON AND NEW YORK by Routledge.
 
- Harding, Richard (1999). Sea power and Naval Warfare, 1650-1830 London: University.
 
- Hattendorf, John B (2013). What is a Maritime Strategy, Sea Power Centre – Australia, www.navy.gov.au/spc.
 
- Iliopoulos, Ilias (2009). Strategy and Geopolitics of Sea Power throughout History, Baltic Security & Defense Review, pag 5.
 
- IRS (Information Research Service) (2002). A Foundation Paper on Australia’s Maritime Strategy,pag15.
 
- MIPC (Med Maritime Integrated Project Corinthos) (2013). Mapping of the successful maritime clusters in international level, University of the Aegean.
 
- Padfield, Peter (1999). Maritime Supremacy and the Opening of the Western Mind,(Woodstock and New York: Overlook Press, 1999).
 
- Robertson, A (2001). Centre of the Ocean World, Australia and Maritime Strategy, Sea view Press.
 
- Tewes, Alex (2002). A Foundation Paper on Australia’s Maritime Strategy, Information Research Service, Department of the Parliamentary Library.
 
- Willard, jams (2006). Military Diplomacy: An essential tool of foreign policy at the theater, United States army command and General Staff College.