تهدیدات امنیتی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی مبتنی‌ بر بنیادگرایی اسلامی (با تأکید بر بُعد نرم‌افزاری)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، مربی و عضو هیئت علمی دانشکده فارابی

2 استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

3 استادیار علوم سیاسی دانشکده فارابی

چکیده

جریان بنیادگرایی اسلامی به دلایل ضعف اقتصادی و سیاسی، گسترش استبداد، فساد و تنش­های قومی و مذهبی، با حمایت­های برخی قدرت­های منطقه­ای و فرامنطقه­ای توانست در آسیای مرکزی به حیات خود تداوم بخشد. عملکرد گروه‌های بنیادگرا در کشورهای آسیای مرکزی، پیامدهای سیاسی - امنیتی قابل‌توجهی را برای منطقه حساس غرب‌آسیا رقم‌زده که آثار آن بیشتر کشورهای منطقه ازجمله جمهوری اسلامی ایران را هدف قرار داد. با عنایت به موارد فوق، پژوهش حاضر درصدد بررسی تهدیدات امنیتی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی مبتنی‌بر بنیادگرایی اسلامی با تأکید بر بُعد نرم‌افزاری می‌باشد.  نوع پژوهش حاضر، کاربردی و روش آن توصیفی تحلیلی است. به منظور شناسایی تهدیدات امنیتی ج.ا.ا ناشی از فعالیت­های بنیادگرایی اسلامی در آسیای مرکزی در حوزه
نرم­افزاری و دستیابی به مدل مطلوب در این زمینه، بعد از توزیع پرسشنامه، اطلاعات جمع‌آوری‌شده با استفاده از نرم­افزارهای اس.پی.اس.اس و آموس، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت که نتایج حاصله فرضیه پژوهش مبنی بر «تهدیدات امنیتی ج.ا.ا در آسیای مرکزی ناشی از فعالیت­های بنیادگرایی اسلامی در حوزه نرم­افزاری شامل اندیشه مذهبی، اندیشه قومی و اندیشه نژادی است» را تائید می­نماید؛ ضمن اینکه مؤلفه اندیشه مذهبی بیشترین تأثیر را در تهدیدات امنیتی بعد نرم­افزاری داشته است.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ
الف) منابع فارسی
- ارباب شیرانی، بهروز؛ عباسی، محمدحسن (1388). «تجزیه‌وتحلیل سرمایه‌ فکری دانشگاه‌ها از دیدگاه مدیریت دانایی»، تهران: مجموعه مقالات نخستین کنفرانس بین‌المللی «سرمایه فکری ایران»، صفحات 150-121.
- اسلامی، محسن؛ ایاز، بهروز (1396). «بررسی علل نفوذ داعش در آسیای مرکزی و پیامدهای احتمالی آن»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال ششم، شماره 21.
- اسمیت، آنتونی (1393). منابع قومی ناسیونالیسم، واحد ترجمۀ پژوهشکده مطالعات راهبردی، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، پیش‌شماره اول، صفحات 207 – 183.
- برتون، رولان (1387). قوم‏شناسی سیاسی، ترجمه ناصر فکوهی، تهران: نشر نی.
- بهمن، شعیب (1389). «بررسی چالش‌ها و موانع منطقه‌گرایی در آسیای مرکزی»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 69.
- پورسعید، فرزاد (1393). «علل گرایش به تروریسم انتحاری»، ماهنامه تخصصی مطالعات امنیت ملی، شماره 17-18.
- جانباز، دیان؛ شیرخانی، آمنه (1388). «آسیای مرکزی: منطقه‏ای پویا برای فعالان امنیتی»، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، شماره 3.
- جهانی، محمد (1392). «تأثیر اقلیت‌گرایی مذهبی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، با تأکید بر نقش سلفیت»، فصلنامه آفاق و امنیت، شماره 20.
- حاتمی، تورج (1382). برخورد منافع روسیه و آمریکا در آسیای مرکزی و قفقاز، تهران: نشر خورزن.
- حسنوی، رضا؛ رمضان، مجید (1391). سرمایه‌ فکری سازمان. تهران: انتشارات آتی‌نگر.
- ساوه‌درودی، مصطفی (1395). «داعش جنبش اسلامی یا در خدمت اسلام‌هراسی»، ماهنامه برآورد، پژوهشکده مطالعات کاربردی فارابی، شماره 35- 36.
- قرضاوی، یوسف (2008). دول کانت سنّیه خالصه أصبح فیها شیعه، الشرق الأوسط، رقم 10894.52.
- کاویانی­راد، مراد؛ آذر خواه، یداله؛ شیخیانی، عبدالمهدی (1395). «تبیین آثار مقیاس‌های جغرافیایی بر شکل‌گیری پدیده ناحیه‌گرایی در جنوب‌شرق ایران»، فصلنامه جغرافیای سیاسی، شماره 3.
- کولایی، الهه (1392). جنبش‌های اسلامی در آسیای مرکزی، کتاب دایره المعارف جنبش‌های اسلامی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- مقصودی، مجتبی (1384). «فرهنگ، ارتباطات و تحولات قومی (بررسی نظری)»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 6.
- نصری، قدیر (1394). «رادیکالیسم قومی، مذهبی و امنیت ملی متوازن»، ماهنامه تخصصی مطالعات امنیت ملی، شماره 33.
- نوایی، فرهاد؛ شاه‌علی، ملیحه (1391). «حزب­التحریر و آینده اسلام­گرایی در آسیای مرکزی از نگاه غرب»، دو فصلنامه ایران و اوراسیا، سال ششم، شماره 8.
 
ب) منابع انگلیسی
- Batuman, B (2010). The shape of the nation: Visual production of nationalism through map in turkey. Political Geography. 29(4):20-234.Geography. 25(6).
 
- Chabot,­ C ­(1995).­ Defining high Technology. Stanford: Stanford Publication of Stanford University.
 
- Chen, J., Zhu, Z., & Xie, H. Y (2004). Measuring intellectual capital: a new model and empirical study. Journal of Intellectual Capital.
 
- Cilluffo, Frank J (2015).Wanted:Forign Fightrs- The scalating Threat of ISIL in Central Asia, Commission on Security & Coopration in Europe, Center for Cyber and Homeland Security (The George Washington Univrsity.
 
- Gasimoglu, Nariman (2017). "Religious Freedom the Best Counter to Religious Extremism".­Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program A Joint Transatlantic Research and Policy Center.
 
- Hidayat, W. Ahmad, J. Bin, & Hamzah, M. I. Bin (2018). Religion Fundamentalism in Islamic Students. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 8(1).
 
- Kavianirad ,morad (2010). Regionalism in terms of geopolitics,first Edition,Tehran, institute for strategic studies.
 
- Kavianirad,morad (2011). Geopolitical function Balochistan Iran- Pakistan relations, proceedings of the iran- Pakistan strategic relations, first edition, Tehran, institute for strategic studies.
 
- Lopour, Jacqueline (2015). “Geopolitics at The World’s Pivot Exploring Central Asian’s Security Challenges”, The Center for International Government Innovation.
 
- ­Wolff, C. Plessen, B. Dudashvilli, A. S. Breitenbach, S. F. M. Cheng, H. Edwards, L. R. & Strecker, M. R (2017). Precipitation evolution of Central Asia during the last 5000 years. Holocene, 27(1), 142-154.
 
- ­Zeno Baran. S. Fredrick starr, Svante. E. Cornell  (2006). "Islamic Radicalism in Central Asia and the Caucasus: implications for the EU" John Hopkins UniverSity, Central Asia and Caucasus institute, Silk Road Studeis Program Paper.