بررسی عوامل مؤثر بر توسعه صادرات محصولات دانش بنیان (با فناوری بالا) در کشورهای منتخب

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشکده اقتصاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 عضو هیات‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی

3 دانشجوی کارشناسی‌ارشد علوم اقتصادی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

صادرات محصولات دانش­بنیان با فناوری بالا به‌دلیل نقش تاثیرگذار بر ایجاد ارزش‌افزوده و ارزآوری، برای اقتصاد ملی کشورهای درحال‌توسعه بسیار بااهمیت تلقی می­شود. ضمن اینکه نتایج فعالیت­های این صنایع به دیگر بخش­های اقتصادی منتقل می­شود و به افزایش بهره­وری و گسترش کسب­ و کار می­انجامد. بر اساس دیدگاه بسیاری از صاحب­نظران اقتصادی، آینده تحولات اقتصادی در گرو بسط فعالیت­های دانش­محور، ایجاد نوآوری در محصولات و گسترش و نفوذ آن در تمامی عرصه­های تولیدی و صادراتی خواهد بود. در پژوهش حاضر، سیاست کشورهای توسعه‌­یافته و درحال‌توسعه در مورد توسعه صادرات محصولات دانش­بنیان با فناوری بالا با استفاده از مدل داده‌های پنل برای دوره زمانی 2015-1995 و با توجه به متغیرهای قیمتی و غیرقیمتی، عوامل مؤثر بر صادرات محصولات دانش­بنیان با فناوری بالا مورد آزمون قرار می­گیرد. نتایج پژوهش نشان داد که متغیرهای سرمایه­گذاری مستقیم خارجی، نرخ ارز مؤثر واقعی، درجه باز بودن اقتصاد و شاخص حکمرانی در هر دو گروه از کشورها بر صادرات محصولات دانش­بنیان با فناوری بالا تأثیر مثبت و معنادار دارند و زیرساخت­های اطلاعات و ارتباطات تنها در گروه کشورهای توسعه‌یافته بر صادرات محصولات دانش­بنیان مؤثر است و در کشورهای در حال توسعه بی‌معنی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


- آقاموسی‌طهرانی، مریم؛ سرداری، احمد؛ کرم‌پور، عبدالحسین (1394). «شناسایی عوامل محدودکننـده مؤثر بـر صادرات کالاهای فناور محور»، فصلنامه راهبردهـــای بازرگــــانی شماره 6.
- برقی اسکویی، محمدمهدی؛ شهباززاده، سیامک؛ شهباززاده، اتابک (1392). «بررسی اثر بی‌ثباتی نرخ واقعی ارز بر صادرات کالاهای با فناوری بالا در ایران (رهیافت سایکنن و لوتکیپول)»، فصلنامه مطالعات اقتصادیِ کاربردی ایران، سال دوم، شماره 7.
- پهلوانی، مصیب؛ دهمرده، ن؛ حسینی، م (1387). «تخمین تابع تقاضای صادرات و واردات در ایران با استفاده از روش همگرایی ARDL»، فصلنامه اقتصاد مقداری، سال سوم، شماره چهارم، صفحات 120 – 101.
- رضاقلی، حورا (1396). بررسی عوامل موثر بر صادرات محصولات صنایع با فناوری بالا در کشورهای منتخب، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- شاکری، عباس (1384). «عوامل تعیین‌کننده صادرات غیر نفتی ایران». فصلنامه پژوهش­های اقتصادی ایران، سال ششم، شماره 21، صفحات 50 – 23.
- شاه­آبادی، ابوالفضل؛ دهقانی‌احمدآباد، هانی؛ میرزابابازاده، سهیلا (1388). «تأثیر عوامل نهادی بر صادرات غیرنفتی کشورهای اسلامی عضو گروه D8.»، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، سال پنجم،، شماره 18 و17، صفحات 118 – 97.
- طیبی، کمیل؛ عمادزاده، مصطفی؛ اربابیان، شیرین (1383). «اثرات آموزش عالی بر صادرات صنعتی در ایران (1387-1345)»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 64، صفحات 54 – 29.
- کریمی، فرزاد؛ حسن­­پور، یوسف (1390). «بررسی اثر رقابت­پذیری صنایع دانش­بنیان ایران در تجارت با منطقه آسیای جنوب‌غربی»، فصلنامه پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، سال نوزدهم، شماره 60، صفحات 112 – 99.
- گجراتی، دومار (1385). اقتصادسنجی، ترجمه حمید ابریشمی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- مهرگان، نادر؛ دهقان‌پور، محمدرضا؛ ده‌موید، بابک (1390). «صادرات صنایع مبتنی‌بر فناوری برتر و عوامل مؤثر بر آن»، فصلنامه  سیاست علم و فناوری، سال سوم، شماره 4، صفحات 83 – 69.
- واعظ، محمد، طیبی؛ سیدکمیل؛ قنبری، عبدالله (1386). «نقش هزینه­های تحقیق و توسعه در ارزش افزوده­ی صنایع با فناوری بالا»، فصلنامه بررسی­های اقتصادی، دوره چهارم، شماره4، صفحات 72 – 53.
ب) منابع انگلیسی
- Aaby, Nils-Erik, and Stanley F. Slater. (1989). Management influences on export performance: A review of the empirical literature 1978-1988. International Marketing Review, 6(4):7-26.
 
- Baltaji, B. (2011). Econometrics. Springer Texts in Business and Economics, Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
 
- Barney, J. (2001). Is the Resource-based View a useful perspective for Strategic Management research? Yes, Academy of Management Review, 26, 41-56.
 
- Belderbos, R., Duvivier, F. and Wynen, J. (2010). Innovation and export competitiveness: Evidence from flemish firms, Availble at: www.ondernemerschap.be/123.pdf.
 
- Braunerhjelm, P. and Thulin, P., 2006, “Can countries create comparative advantages? R&D expenditures, high-tech exports and country size in 19.
 
- Dipitro, W.R.& Anoruo, E.(2006.) creativity, innovation, and export performance. Journal of policy Modeling, 28(2);133-139.
 
- Furman, J. & Hayes, R., 2004. Catching up or standing still? National innovative productivity among follower countries, 1978-1999.. Research Policy, Volume 33, pp. 1329-1354.
 
- Furman, J., Porter, M. & Stern, S., 2002. The determinants of national innovative capacity. Research Policy,Volume 31, pp. 899-933.
 
- Gujarati, D. and Porter, D. (2008). Basic Econometrics. McGraw-Hill Education.
 
- Gunday, G., Ulusoy, G., Kilic, K. and Alpkan, L. (2011). Effects of innovation types on firm performance. International of Journal Production Economics, 133, 662-676.
 
- Hsiao, F. S. T. and Hsiao, W. M. C. (2006). FDI, exports, and GDP in East and Southeast Asia-panel data versus time-series causality analyses. Journal of Asian Economics, 17(6); 1082–1106.
 
- Hsiao, F. S. T. and Hsiao, W. M. C. (2006). FDI, exports, and GDP in East and Southeast Asia-panel data versus time-series causality analyses. Journal of Asian Economics, 17(6); 1082–1106.
 
- Keeble, D. and Wilkinson, F. (2000). High-technology clusters, networking and collective learning in Europe, Geo Journal, 56(2); 167-169.
 
- Lall, S. (2000). Export performance and competitiveness in the Philippines. QEH Working Paper. No. 49, 1-24.
 
- OECD countries, 1981-1999”, International Economic Journal, 22(1), pp. 95-111.
 
- Poeter, M. (1985). Competitive advantage: Creation and sustain, superior performance, Free Press, New York. Available athttp://www.isc.hbs.edu/firm competitve.htm.
 
- Porter, M. E. (2003). Building the microeconomic foundations of competitiveness in the global competitiveness report 2002-2003, World Economic Forum, New York: Oxford University Pres.
 
- Sandua, S. and Ciocanel, B. (2014). Impact of R&D and Innovation on high - tech export. Procedia Economics and Finance, 15, 80-90.
 
- Seyoum, B. (2004). The role of factor conditions in high-technology exports: An empirical examination, Journal of High TechnologyManagement Research, 15(1); 145–162.
 
- Srholes, M. (2005). High tech export from developing countries: A symptom of technology spurts or statistical illusion? University of Oslo: Center for Technology, Innovation and Culture (TIK).
 
- Tarek, K. and Ravi, S. (2013). Management of technology: the key to competitiveness and wealth creation, 2nd Edition, McGraw-Hill Publishing Company Ltd, New Delhi, India.
 
- Tebaldi, E. (2011). The determinate of High-Technology exports: Apanel data analysis, International Atlantic Economic Society, Available at http:// ideas.repec.org/a/kap/atlecj/v39y2011i4p343-353.html.
 
- Thornhill, S. (2006). Knowledge, innovation and firm performance in high- and low technology regimes. Journal of Business Venturing, 21(1);687-703.
 
- WDI (2015). Available at: www.Worldbank.org.
 
- Wu, J., Li, S. and Samsell, D. (2012). Why some countries trade more, some trade less, some trade almost nothing: The effect of the governance environment on trade flows, International Business Review, 21(2); 225–238.