1
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری
2
پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات راهبردی آجا و دکترای علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی (ره)
چکیده
زمینه و هدف: یکی از معضلات سازمانهای امروزی وجود رفتارهایی همچون کمکاری، پرخاشگری، قلدری، لجبازی، ارعاب و کینهتوزی است و این رفتارها هم بر عملکرد سازمانها و هم بر روابط بین شخصی و روحیه همکاری کارکنان تأثیر میگذارند. بروز چنین رفتارهایی بهعنوان رفتارهای ضد شهروندی، بر خلاف رفتارهای شهروندی سازمان و میتواند مانع کارکرد سازمان شود از این رو هدف تحقیق حاضر تحقیق شناسایی رفتارهای ضد شهروندی سازمانی میباشد.
روششناسی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و از نظر روش یک مطالعه کیفی است که با رویکرد اکتشافی انجام شده است.. جامعه آماری تحقیق 10 نفر از خبرگان دانشگاهی و اجرایی سازمانهای دفاعی تشکیل دادهاند که به روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار گرداوری دادهها مصاحبه نیمه ساختاریافته میباشد. برای تحلیل دادههای کیفی از روش داده بنیاد (رویکرد ظاهر شونده) به کمک نرمافزار مکس کیودا استفاده شده است.
یافتهها و نتیجه گیری: تحلیل داده ها حاکی از شناسایی 100 شاخص در قالب 18 زیر مؤلفه، 4 مؤلفه و دو بعد برای رفتارهای ضد شهروندی سازمانی میباشد. از این رو، رفتارهای ضد شهروندی طیف وسیعی از رفتارها را شامل میگردد که شامل دو بعد رفتارهای ضد شهروندی سازمانی و رفتارهای ضد شهروندی فردی قابل تقسیم میباشد رفتارهای ضد شهروندی سازمانی آن بخش از رفتارهای ضد شهروندی را شامل میشود که فرد مستقیماً در ارتباط با سازمان آن را مرتکب میشود که این نوع رفتارها در یک طبقهبندی به دو بخش انحراف عملکردی (تولیدی)و انحراف مالی قابلتقسیم بندی میباشد.
اسکندری، مجتبی و همکاران (1397). «بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر ناهنجاریهای رفتاری منابع انسانی در بعد اخلاقی»، فصلنامه پژوهشهای مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامعه امام حسین (ع)، 10 (33)، صص 165-190.
آشنا، مصطفی؛ عباسپور، عباس؛ دهقانان، حامد؛ و حقیقی کفاش، مهدی (1398). «شناسایی رفتارهای منحرف سازمانی کارکنان و سازوکارهای کاهش آن در سازمانهای نظارتی»، چشمانداز مدیریت دولتی، 10 (37)، صص 57-39.
بذرافشان، عباسعلی و همکاران (1398) «تأثیر فرهنگ سازمانی در جلوگیری از کژ کارکردهای رفتاری کارکنان وظیفه قرارگاه پدافند هوایی خاتمالانبیاء(ص)»، فصلنامه علوم و فنون نظامی، 15 (48)، صص 143-130.
حسینی سنو، سید امین؛ و کدخدا، نگار (1399). «اثربخشی امنیت سیستمهای اطلاعاتی ناشی از تأثیر ابعاد تئوری نهادی بر رفتار سازمانی کارکنان»، فصلنامه مدیریت کسبوکار هوشمند، 8 (32)، صص 180-147.
حسینی، سیدحسین؛ و حضرتی، محمود (1390). «شناسایی و تبیین مدل رفتارهای شهروندی سازمانی در سازمانهای دولتی»، فصلنامه پژوهشهای مدیریت عمومی، 4 (13)، صص 139-156.
رئیسی، آسیه و ناستیزایی، ناصر (1398). «بررسی رابطه بین بدبینی سازمانی و رفتار ضد شهروندی سازمانی با نقش میانجی حسادت سازمانی»، فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی، 11 (38)، صص 126-109.
شجاعی، سامره، صادقی، منصوره و صالحی راد، صالح (1397). «بررسی رابطه بین رهبری پدرسالارانه با عملکرد کارکنان و رفتارهای شهروندی سازمانی با نقش میانجی اعتماد»، فصلنامه تحقیقات مدیریت آموزشی، 9 (34)، صص 81-62.
شول، حسین و همکاران (1398). «پیشایندها و پسایندهای زیرآب زنی سازمانی در سازمانهای دولتی»، فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 8 (3)، صص 74-39.
صباحی، پرویز؛ نوری، ابوالقاسم؛ عریضی، سید حمیدرضا؛ و گلپرور، محسن (1388). «سهم عوامل عاطفی و شناختی در رفتار ضد تولید کارکنان»، پژوهشهای روانشناختی، 12 (3و4)، صص 64-62.
قلیپور، آرین؛ پورعزت، علیاصغر؛ و سعیدینژاد، مجید (1386). «عوامل موجد رفتارهای ضد شهروندی در سازمانها»، فصلنامه علوم مدیریت ایران، 2 (8)، صص 29-1.
قلینژاد، جابر و همکاران (1395). «تأثیر درمان فراشناختی بر کاهش پرخاشگری فیزیکی و کلامی کارکنان وظیفه مرکز آموزشهای پشتیبانی شهید فیضا... امانی»، فصلنامه علوم و فنون نظامی، 11 (33)، صص 21-5.
قلیپور، آرین؛ سعیدینژاد، مجید؛ حسنقلیپور، حکیمه (1391). «بررسی تأثیر روزه ماه مبارک رمضان بر بروز رفتار شهروندی سازمانی»، فصلنامهمدیریت اسلامی، 20(2)، صص55-73.
کاظمزاده، روشنک؛ ودادی، احمد؛ و تیمورنژاد، کاوه (1400). «ارائه مدل پیشاینده و پسایندهای رفتارهای ضد شهروندی سازمانی»، فصلنامه فرایند مدیریت تولید، 24 (117)، صص 52-23.
کاظمی گرجی، احمد و همکاران (1399). «تأثیر برندسازی داخلی بر رفتار ضد شهروندی سازمانی با نقش واسطهای تناسب فرد با سازمان»، فصلنامه مدیریت بهرهوری، 14 (53)، صص 95-73.
محسنیکبیر، زهره؛ موسوی کاشی، زهره (1400). «تأثیر سرپرستی توهینآمیز بر رفتار کاری ضد تولید کارکنان، رفتار شهروندی سازمانی و پنهانسازی دانش با نقش واسطهای عدالت سازمانی»، مطالعات رفتار سازمانی، 10 (1)، صص 222-179.
محسنی، منوچهر (1378). بررسی گرایش به اطاعت از قانون در ایران: قانونگرایی و فرهنگ عمومی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مرتضوی، سعید؛ لگزیان، محمد؛ سیدحسینی، سیده سمیرا (1392). «نقش واسط حسادت در تأثیر سبک رهبری تبادل رهبر- عضو بر تسهیم دانش و رفتارهای غیر شهروندی پرستاران»، نشریه پرستاری ایران، 26 (83)، صص 77-68.
مسگر و طاهری (1393). «نقش عوامل برونسازمانی در خودزنی و خودکشی کارکنان وظیفه یگانهای ارتش جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه علوم و فنون نظامی، 10 (27)، صص 89-67.
مقتدایی، لیلا (1396). «رابطه بین اخلاق حرفهای و رفتار ضد شهروندی»، فصلنامه جامعهشناسی کاربردی، 28 (65)، صص 158-145.
نبوی و همکاران (1396). «بررسی برخی عوامل اجتماعی مؤثر بر هنجارشکنی دانش آموزان»، فصلنامه توسعه اجتماعی، 11 (4)، صص 36-7.
نیازی، محسن و همکاران (1397). «در مطالعهای با عنوان تحلیل ناکارآمدی برنامههای پیشگیری(پژوهش کیفی)»، فصلنامه اعتیادپژوهی سوءمصرف مواد، 12(47)، صص 92-73.
ب-انگلیسی
Ball, G.A; Trevino, L.K; Sims Jr, H.P. (1994). “Just and Unjust Punishment: Influences on Subordinate Performance and Citizenship”, Academy of Management Journal, 37 (2), PP. 299-318.
Burt, A.; Donnellan, B. M. (2010). “Evidence that the subtypes of antisocial behavior questionnaire (STAB) predicts momentary reports of acting-out behaviors”, Personality and individual differences, 48 (8) 917-920.
Colbert, A. E., Mount, M. K.., Harter, J. K., Witt, L. A & Barrick, M. R. (2004). “Inter-active effects of personality and perceptions of the work situation on workplace deviance”, Journal of Applied Psychology, 89 (4), PP. 599-609.
Galperin, B. L.; Burke, R. J (2006). “Uncovering the Relationship Between Workaholism and Workplace Destructive and Constructive Deviance: an Exploratory Study”, International Journal of Human Resource Management, 17 (2), PP. 331-347
Griep, Y., Vantilborgh, T. & Jones, S. K. (2018). “The Relationship Between Psychological Contract Breach and Counterproductive Work Behavior in Social Enterprises: Do Paid Employees and Volunteers Differ?”, Economic and Industrial Democracy, 00 (0), PP. 1-19.
Gruys, M. L.; Sackett, P. R. (2003). “Investigating the dimensionality of counterproductive work behavior”, International journal of selection and assessment. 11 (1), PP. 30-42.
Helmi, Sh. (2015). “The Evaluation of the Relationship between EQ Factors of Employees and Anti Citizenship Organizational Behavior”, European Online Journal of Natural and Social Sciences, 4 (1): PP.1-13.
Jelinek, R.; Ahearn, M. (2006). “The ABC′s of ACB: Unveiling a clear and present danger in the sales force”, Industrial Marketing Management, 35 (4), PP. 457-467.
Lutgen-Sandvik, P., Namie, G. & Namie, R. (2009). “Workplace bullying causes, consequences, and corrections”. In P. Lutgen-Sandvik & B. Davenport-Sypher (Eds.), Destructive organizational communication: Processes, Consequences, and constructive ways of organizing. New York, NY: Routledge.
Malone, P. & Hayes, J. (2012). “Backstabbing in Organizations: Employees’ Perceptions of Incidents, Motives, and Communicative Responses” Communication Studies, 63 (2), PP. 194–219.
Özduran A, Tanova C. (2017). “Manager mindsets and employee organizational citizenship behaviours”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 29 (1), PP. 37-46.
Pearce, C.L.; Giacalone, R.A. (2003). “Teams Behaving Badly: Factors Associated With AntiCitizenship Behavior in Teams”, Journal of Applied Social Psychology, 33(1), PP. 58-75.
Podsakoff, P.; Mackenzie, S. (1997). “impact of organizational citizenship behavior on organizational performance: a review and suggestion for future research”, Lawrence erlbum associate, 10 (2), PP. 133-153.
Pulich, M. & Tourigny, L. (2004). “Workplace deviance: strategies for modifying employee behavior”, The Health Care Manager, 23 (4), PP.290-301.
Robinson, S. L. & Bennett, R. J. (1995). “A typology of deviant workplace behavior: A multidimensional scaling study”, Academy of Management Journal, 38 (2), PP. 555–572.
Rosete, D.; Ciarrochi, J.V. (2005). “Emotional intelligence and its relationship to workplace performance outcomes of leadership effectiveness”, leadership and organization development journal, 26 (5), PP. 388-399.
Spector, P. E.; Fox, S. (2010). “Theorizing about the deviant citizen: an attributional explanation of the interplay of organizational citizenship and counterproductive work behavior”, Human resource management review,20 (2), PP.132-143.