بررسی ابعاد حقوقی درج شرط تعیین دادگاه در قراردادهای بین‏المللی در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد حقوق دانشگاه تهران

2 وکیل پایه یک دادگستری

3 مشاور حقوقی، تهران ، ایران

4 استادیار، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

چکیده

در نظام حقوقی ایران مقرره‏ خاصی در خصوص توافق اصحاب قرارداد برای تعیین دادگاه صالح جهت رسیدگی به اختلافات وجود ندارد. از این رو، موضوع شرط انتخاب دادگاه، در حقوق دادرسی مدنی ایران پدیده‌ای نوظهور به شمار می‎رود. مقاله حاضر، سعی نموده‎است که از یک‎سو، به دلیل ضرورت احترام به توافق اصحاب قرارداد، تامین ثبات و قابلیت پیش‎بینی در روابط بازرگانی و نیز حفظ تعادل و توازن قرارداد بر مبنای رعایت کامل تمام شروط قراردادی، ظرفیت قانونی موجود، استدلال‏های حقوقی و تحلیل‏های اقتصادی به نفع «پذیرش شرط انتخاب دادگاه» را احصاء نماید و از سوی دیگر، با توجه به‎ملاحظاتی مانند انصاف در حمایت از طرف ضعیف‏تر قرارداد، ضرورت شرایط شکلی و ماهوی برای اعتبار شرط صلاحیت و همچنین برخی موانع اِعمال صلاحیت از جمله؛ رعایت الزامات اجتناب‌ناپذیر حاکمیت ملی در اِعمال صلاحیت قضائی،اصول و ضوابط حاکم بر این شرط را مبتنی بر عدم پذیرش مطلق آن تعیین نماید. در پایان، ضمن ارائه پیشنهاداتی برای قانونگذاری، این نتیجه حاصل شده‎است که در نظام حقوقی ایران «شرط انتخاب دادگاه» بر مبنای اصل حاکمیت اراده و ظرفیت‏های قانونی موجود به صورت مقید پذیرفته شده‎است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


فهرست منابع
الف- منابع فارسی
1) ابراهیمی، سید نصرالله، "صلاحیت دادگاه­ها و تعیین آن در حقوق بین­الملل خصوصی ایران"، کتاب ارج­نامه دکتر الماسی، شرکت سهامی انتشار، سال 1391، صص 17-51
2)- ادبی، رشید؛ «صلاحیت دادگاه در رسیدگی به دعاوی ناشی از قرارداد»، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، سال 1390.
3)- اسکینی، ربیعا؛ «مبانی نظری استقلال موافقت‏نامه داوری از فرایند قرارداد اصلی در حقوق تطبیقی»، نامه مفید، شماره 44.
4)- الماسی،  نجادعلی؛ «حقوق بین‏الملل خصوصی»، تهران، انتشارات میزان، چاپ سوم، سال 1384.
5)- باقری، محمود؛ «حدود آزادی طرفین در تعیین صلاحیت قضائی بین‏المللی»، فصلنامه حقوق، دوره 37، ش 3، پاییز 1386.
6)- حبیب زاده،‌ طاهر؛ «قواعد تعیین دادگاه صالح در روابط حقوقی خصوصی بین‏المللی در حقوق ایران»، سال 1390.
7)- حدادی، مهدی؛ «مقایسه مفهوم وکارکرد نظم عمومی در نظام حقوق بین‏الملل با نظام‏های حقوقی ملی»، نشریه حقوق خصوصی،سال هفتم، شماره 6، بهار و تابستان، سال 1389.
8)- خدابخشی، عبدالله؛ «مبانی فقهی آیین دادرسی مدنی و تاثیر آن در رویه قضائی»، ج 1، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، 1390.
9)- سلجوقی، محمود؛ «حقوق بین‎الملل خصوصی»، جلد دوم، تهران، نشر میزان، چاپ چهارم، سال 1386.
10)- شمس، عبدالله؛ «آئین دادرسی مدنی»، جلد اول، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات دراک، سال 1385.
11)- شمس، عبدالله؛ «موافقت‎نامه داوری و صلاحیت دادگاه»، مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، شماره 37، سال 1382.
12)-  شهبازی‎نیا، مرتضی و دیگران؛ «مفهوم نظم عمومی در حقوق بین‏الملل خصوصی و جایگاه آن در داوری تجاری بین‏المللی»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 43، ش 1، بهار 1392.
13)- - شهیدی، مهدی؛ «حقوق مدنی، تشکیل قراردادها و تعهدات»، چاپ ششم، تهران، انتشارات مجد، سال 1386.
14)- صفایی، سیدحسین؛ «مباحثی از حقوق بین‎الملل خصوصی»، تهران، نشر میزان، چاپ اول، سال 1374.
15)- صفایی، سیدحسین؛ «مقالاتی در باره حقوق مدنی و حقوق تطبیقی»، تهران، نشر میزان، چاپ دوم، سال 1386.
16)- غمامی، مجید و حسن محسنی؛ «اصول آئین دادرسی فراملی»، تهران، چاپ اول، شرکت سهامی انتشار، سال 1390.
17)- کاتوزیان، ناصر؛ «قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی»، تهران، انتشارات میزان، چاپ دهم، 1383.
18)- مافی، همایون؛«تحلیلی بر دیوان داوری ایران و آمریکا»، مجله پژوهش حقوق و سیاست، سال دهم، شماره 24، سال 1378.
 19)- مافی، همایون و رشید ادبی فیروزجایی؛«صلاحیت دادگا‎ه‎های ایران در قلمرو حقوق بین‎الملل خصوصی»، دو فصلنامه علمی پژوهشی دانش حقوق مدنی، سال سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1393.
20)- مدنی، سیدجلاالدین؛ «آئین دادرسی مدنی»، جلد اول، چاپ اول، تهران، انتشارات پایدار، سال 1382.
21)- مقصودی، رضا؛ «توافق بر دادگاه صالح در قراردادهای بین المللی؛ توجیه و نقد رویه قضائی»، فصلنامه رای؛ مطالعات آرای قضایی، شماره یازده، تابستان 1394.
 22)- مقصودی، رضا؛ « شروط صلاحیت قضایی در حقوق بین الملل خصوصی»، دو فصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره 1، شماره 2، پاییز و زمستان 1389.
23)- نصیری، مرتضی؛ «حقوق چند­ملیتی»، چاپ اول، تهران، انتشارات دانش امروز، سال 1370، ص 371. 
24)- نوشادی، ابراهیم و علیرضا حجت­زاده؛ «اعتبار حقوقی شرط گزینش دادگاه در قراردادهای الکترونیکی»، فصلنامه علمی و پژوهشی، برنامه­ریزی و بودجه ،دوره 16 پاییز 1390 شماره 114.
ب- منابع انگلیسی؛
1) Anderson, Rachel Cormier; “Enforcement of contractual terms’ in clicwarp agreements: court refusing to enforce selection and binding arbitration clauses”. Shidler Journal. 11 (Feb. 14), 2007. Available at; http://www. lctjournal. washington. edu/Vol3/a011Cormier.html
2) Berlin, Mathew b.; “the Hague convention on the choice of court Agreement creating on international framework for recognizing foreign judgment”, international law and Management Review, Vol. 3. 2007.
3) Council regulation (EC) No 44/ 2001 of 22 December 2000 on jurisdiction and the recognizing and Enforcement on judgment in civil and commercial Matters.
4) Ebrahimi, Seyed Nasrollah, “Mandatory Rules and Other Party Autonomy Limitations in Interntional Contractual Obligations with Particular Reference to the Rome Convention, 1980”, Athena Press, London, 2005
5) Haines, Avril. D.; "Choice of Court Agreements in International Litigation: Their Use and Legal Problems to Which They Give Rise in the Context of the Interim Text", 2002. Available, http://www.hcch.net/e/workprog/jdgm.html.
6) Hague convention on the choice of court Agreement June 30, 2005. Available at; http;//www.hcch.net/upload/conventions/txt37/en.pdf.
7)  Ievpak Viktor; “Jurisdictional Issue of E-commerce Consumer Contracts in the Case of Absence Choice of Court”, short theses, central European university, 2007, P. 40 Available at; www.etd.ceu.hu/2007/ievpak_viktor.pdf
8)  Meza, Rita Villanueva; “Electronic commerce & Jurisdiction: Are Forum Selection Clauses in online contracts Enforceable”? (MASTER DISSERTATION) University of Toronto, CANADA, 2004.
9) Svantesson, Dan Jerker B.  (2004) "An introduction to jurisdictional issues in cyberspace", 2004, P. 66. Available; http://epublications.bond.edu.au/law_pubs/265