شناسایی و اولویت‌بندی عوامل موثر دستیابی ج.ا.ایران به نظم منطقه‌ای مطلوب (غرب‌آسیا) در حوزة دفاعی- امنیتی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

چکیده

نهادینگی قواعد رفتاری، الگوها و ساختارها که بتواند رفتار بازیگران را در یک منطقه تحت تأثیر قرار دهد نظم منطقه‌ای نامیده می‌شود. هر چه میزان این نهادینگی بیشتر باشد، نظم از مطلوبیت بیشتری برخوردار است. ج.ا.ایران بازیگری است که حوزه قدرت خود را در سطح منطقه‌ای تعریف کرده و تلاش دارد در شکل‌دهی به نظم منطقه‌ای مطلوب نقش فعالی داشته باشد. این تحقیق از نوع کاربردی و رویکرد آن ترکیبی با روش توصیفی تحلیلی است. داده‌ها به دو روش کتابخانه‌ای و میدانی از طریق پرسشنامه گرد‌آوری ‌شد و برای بررسی پایایی پرسشنامه محقق‌ساخته از آزمون آلفای کرونباخ در نرم‌افزار اس.پی.اس.اس بهره گرفته شده که نتایج آن معادل 942/0 محاسبه گردید . همچنین یک جامعه‌آماری 42 نفره که به‌صورت هدفمند انتخاب شده بودند به سوالات پرسشنامه پاسخ دادند. نتایج تحقیق نشان داد این عوامل در 3 متغیر، 13 مؤلفه و 35 گویه قابل شناسایی است. اما وزن‌دهی به این عوامل گام بعدی تحقیق بود که یافته‌ها حاکی از این بود که سه گویه: (1) درون‌زا کردن قدرت دفاعی و امنیتی و استحکام‌بخشی و تثبیت آن از سوی ج.ا.ایران، (2) تلاش برای تضعیف و یا حذف پیوندها و تعاملات منطقه‌ای رژیم صهیونستی با بازیگران منطقه‌ای در حوزه دفاعی و امنیتی و (3) ناتوانی آمریکا در حل معضلات دفاعی و امنیتی در منطقه؛ سه مولفة: (1) خوداتکایی داخلی، (2) حذف بازیگران مداخله‌گر و (3) شکست سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا و سه متغیر: (1) منطقه‌ای، (2) داخلی و (3) بین‌المللی به‌ترتیب از اهمیت و بنابراین از اولویت بیشتری برخوردار می‌یاشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • فهرست منابع

    الف- فارسی

    • اسدی، علی‌اکبر (1397) عربستان سعودی و نظم منطقه‌ای: از هژمونی‌گرایی تا موازنه‌سازی، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال نهم، شمارة سوم.، صص: 52-27.
    • اسماعیلی، امیرمحمد، جاودانی­مقدم، مهدی (1399)، بازخوانی مؤلفه­های نظم نوین در حال شکل­گیری در منطقه غرب آسیا در پرتو بیداری اسلامی، دوفصلنامۀ علمی مطالعات بیداری اسلامی، سال نهم، شمارۀ هجدهم، صص: 218-189.
    • بلامی، الکس. جی (1386) جوامع امن و همسایگان، ترجمة محمود یزدان‌فام و پریسا کریمی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • حاجی‌یوسفی، امیرمحمد (1382)، جمهوری اسلامی ایران و نظام بین‌الملل دستخوش دگرگونی، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال اول، شماره دوم، صص: 80-57.
    • دهشیری، محمدرضا، حسین، شاه مرادی (1399) عوامل تعیین­کننده در نظم امنیتی غرب آسیا براساس نظریه موازنه همه­جانبه، فصلنامۀ مطالعات روابط بین­الملل، سال سیزدهم، شماره 49، صص: 108-75.
    • روحی،‌ مجید (1395)، تراژدی منطقه‌گرایی در خاورمیانه، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • صدوقی، مرادعلی (1382)، ماهیت و روش‌شناسی تدوین راهبرد دفاع ملی، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال اول، شماره اول، صص: 50-31.
    • عبدالله‌خانی، علی (1394)، کاربست الگوهای امنیتی در سیاست منطقه‌ای ج.ا.ایران، نمای راهبردی مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی (گروه دکترین و راهبردها)، سال سیزدهم، شمارة 16، صص: 1-18.
    • قاسمی، صفت‌الله (1396)، نظم مطلوب ج.ا.ایران در غرب آسیا، نمای راهبردی مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی (پژوهشکده دکترین، معماری دانا و ترازیابی قدرت)، سال پانزدهم، شمارة 11، صص: 1-17.
    • قاسمی، فرهاد (1391)، رهیافتی نظری بر دیپلماسی منطقه‌ای: واحدهای تجدیدنظرطلب در گذار چرخه سیستمی قدرت،‌ فصلنامه روابط خارجی، ‌سال چهارم، شماره چهارم، صص: 34-7.
    • قدسی، امیر (1397) نظام ژئوپلیتیکی غرب آسیا و نظم مطلوب منطقه­ا­­ی ایران، فصلنامۀ مطالعات دفاعی استراتژیک، سال شانزدهم، شمارۀ 72، صص: 227-203.
    • کریمی‌پور، یدالله، ربیعی، حسین و یعقوبی، سیدمحمد (1398)، بررسی زمینه‌های همگرایی و واگرایی ایران و عربستان در چارچوب جغرافیای صلح،‌ فصلنامه علمی- پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال یازدهم، شماره چهارم، پاییز، صص: 324-307.
    • ماه‌پیشانیان، مهسا (1393) الگوی امنیتی مطلوب در خلیج فارس، ‌امنیت رقابتی یا مشارکتی، تهران: اسرار دانش به سفارش معاونت دانش و پژوهش نیروی دریایی سپاه پاسداران.
    • نقدی، جعفر (1397) الگوی مرجعیت قدرت منطقه‌ای ج.ا.ایران، نمای راهبردی مرکز تحقیقات راهبردی (پژوهشکده دکترین، معماری دانا و ترازیابی قدرت)، سال شانزدهم، شمارة 18، صص: 15-1.
    •  

    ب- انگلیسی

    • Buzan, Barry, (2003), Regional Security Complex Theory in the Post-Cold War World, UK: Palgrave Macmillan.
    • Derrick Frazier& Robert Stewart-Ingersoll, (2010), Regional powers and security: A framework for understanding order within regional security complexes, European Journal of International Relations, 16(4), pp: 731–753.
    • Garzon, Jorge F., (2014), Hierarchical regional orders: An analytical framework, journal of policy modeling 36s, Pereira German Institute for Global and Area Studies.