گروه حقوق بین الملل، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
چکیده
ایالات متحده آمریکا در موارد متعددی، خارج از قطعنامـه های شورای امنیت ملل متحد، به طور یکجانبه اقدام به تحمیل تحریم هایی در حوزه های مختلف، خاصه حـوزه هوانوردی، علیه بسیاری از کشورهـا، از جمله جمهوری اسلامی ایران نمـوده است. تحریم در صنعت هوانوردی، ایمنی؛ اساسی ترین عنصـر و نیاز مبرم این صنعت را مورد چـالش قرار می دهد و به تبـع آن آثار جدی بر ژئوپولوتیک منطقه ای میگذارد. در نوشتار حاضر دو پرسش مهم مطرح شده است: نخست این که تحریم های هوانوردی ایالات متحـده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در پرتو موازین حقوق بین المللی بشر چگونه ارزیابی می شوند؟ دوم این که این تحریم ها چه تاثیری بر ژئوپولتیک هوانوردی در غرب آسیا دارند؟ برای پاسخ به این پرسش ها، نگارندگان با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی بدین یافته ها دست پیدا کردند که در مورد تحریم های هوانوردی با توجه به ارتباط و اتصال مستقیم امر ایمنی هوانوردی با حق حیات، حق امنیت، حق برسلامتی و حق برتوسـعه به مثابه حـق های بنیادین حقوق بشری که بواسطه اعمال تحریم های هوانوردی ایالات متحده امریکا بر جمهوری اسلامی ایران به طور قطـع نقض گردیده، تردید جدی نسبت به مشروعیت تحریم ها وجود دارد و حقوق بین الملل بشر محـور که داعیه دار حفظ حقوق انسانی است را با چالش جدی مواجه می نماید. افزون بر آن، این تحریمها سبب شدند تا ایران نتوانند از فرصتهایی که ناشی از موقعیت ژئوپولتیک هوانوردی منطقه (غرب آسیا) میباشد، به خوبی بهره مند شود.
امیرارجمند، اردشیر، مجموعه اسناد بینالمللی حقوق بشر، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ دوم، 1386.
آقایی، مجید و رضاقلیزاده، مهدیه و محمدرضایی، مجید، بررسی تاثیر تحریمهای اقتصادی و تجاری بر روابط تجاری ایران و کشورهای شریک عمده تجاری، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره 8، شماره 28، 1397، صص49 –
آل کجباف، حسین، مفهوم و جایگاه حق بر سلامت در اسناد بینالمللی حقوق بشر، فصلنامه حقوق پزشکی، سال هفتم، شماره بیست و چهارم، بهار 1392، صص 139 –
باقری، محسن، مهدوی، سهیلا و شریفنژاد، مریم، بررسی تاثیر تحریمهای اقتصادی بر عملکرد عوامل داخلی در صنایع کوچک و متوسط استان لرستان طی سالهای 1380 تا 1391، مجله مدیریت بهرهوری، شماره 29، تابستان 1393، صص 61 –
بهروزیفر مرتضی و کوکبی سامیه، تحریمهای ایالات متحده: آزمودن آزموده، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 31، سال 1385، صص 126 –
بیات، محسن، جهانی شدن اقتصادی و نقش تهدید نظامی در راهبرد آمریکا برای کارآمدی تحریم ایران، فصلنامه سیاست مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، بهار 1395، صص43 –
بیگ زاده، ابراهیم، مصونیت دولتها و سازمانهای بینالمللی در پرتو تحولات حقوق بینالملل، مجموعه مقالات مصونیت در حقوق بینالملل؛ انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، انتشارات گنج دانش، چاپ اول، 1391، صص 37 –
توحیدی، احمد رضا، حقوق سازمانهای بینالمللی، بنیاد حقوقی میزان، چاپ اول، 1393.
حدادی، مهدی، تحریمهای بینالمللی، ابزار سیاست ملی یا ضمانت نامه اجرایی بینالمللی، مجله اندیشههای حقوقی، شماره سوم، بهار و تابستان 1382، صص 109 –
ذوالفقاری، مهدی، ژئوپولتیک خلیج فارس: ایران و آمریکا (تهدیدها و فرصت های فراروی جمهوری اسلامی)، ره آورد سیاسی، شماره 15، 1386، صص 3 –
راعی، مسعود، جایگاه حق توسعه در حقوق بشر، معرقت، شماره 49، دی ماه 1380، صص16 –
زمانی، سید قاسم و غریب آبادی کاظم، واکاوی قانونی بودن و مشروعیت تحریمهای یکجانبه اقتصادی به موجب حقوق بینالملل، فصلنامه دیدگاههای حقوق قضایی، شماره 72، زمستان 1394، صص 93 –
ضرابی، اصغر، محمدی، جمال و سقایی، محسن، چالش های صنعت حمل و نقل هوایی ایران (مطالعه موردی ترافیک هوایی اصفهان)، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال بیستم، شماره 33، شماره 1، بهار 1388، صص 23 –
ضیایی، بیگدلی، محمدرضا، حقوق بینالملل عمومی، چاپ سی و ششم، انتشارات گنج دانش، 1388.
غمامی، سید محمدمهدی، تحلیل گفتمان ضد حقوقی تحریمهای آمریکا علیه دولت ایران، فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال دوم، شماره چهارم، تابستان 1392، صص 89 –
فلسفی، هدایت اله، صلح جاویدان و حکومت قانون، انتشارات فرهنگ نشر نو، چاپ اول، 1390.
کوشا، سهیلا، بررسی تحریم یکجانبه جمهوری اسلامی توسط آمریکا و غرب از منظر حقوق بینالملل، کنفرانس بینالمللی علوم انسانی و مطالعات رفتاری، موسسه مدیران ایدهپرداز پایتخت ویرا، آذر 1393، صص 1 –
مافی، همایون، تاملی بر تحریم اقتصادی آمریکا علیه ایران از منظر حقوق بینالملل، فصلنامه پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی. شماره 1، 1385، صص 59 –
مجتهدزاده، پیروز، ایده های ژئوپولوتیک و واقعیت های ایرانی مطالعه روابط جغرافیا و سیاست در جهان دگرگون شونده، تهران: نشرنی، چاپ اول، 1379.
ممتاز، جمشید، انطباق تحریمهای اقتصادی شورای امنیت با حقوق بشر و حقوق بینالملل بشردوستانه، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 4، زمستان 1387، صص 341 –
مهرپور، حسین، نظام بینالمللی حقـوق بشر، انتشارات اطلاعات، چاپ چارم، 1390.
میرحیدر، دره، ژئوپولتیک و جغرافیای سیاسی، وحید بهمن، شماره 38، سال 1345، صص 129 –
فشندی، نوبان؛ حسین قادری، بررسی مبانی حقوقی وضع تحریمهای هوشمند علیه ایران و تاثیرات برجام بر این تحریمها، فصلنامه علمی- حقوقی قانون یار، دوره دوم، تابستان 1396، صص 135 –
ولیزاده، اکبر، رهیافتها و نظریههای کارایی تحریم در اقتصاد سیاسی بینالمللی، فصلنامه سیاست، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 41، شماره1، بهـار 1390، صص 349 –
اعلامیه جهانی حقوق بشر، 1948
کنوانسیون وین 1969 راجع به حقوق معاهدات
میثاق بینالمللی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، 1966
ب- انگلیسی
Brownlie, Ian, (1990) Principles of Public International Law, Fourth Edition, oxford.
Riesman, Michael and Douglas L, Stevick (1998), the Applicability of Int. Law Standards to UN Economic Sanctions Programs.
Steiner, Henry J., Philip Alston and Ryan Goodman (2008), International Human Rights in Context: Law, Politics, Morals: Text and Materials, Oxford University Press.
Boed, Roman (2000), State of Necessity as a Justification for Internationally Wrongful Conduct, Yale Human Rights and Development Law Journal, Volume 3, Issue 1.
Dewet, Erika (2001), Human Rights Limitations to Economics Enforcement Measures under Article 41 of the UN Charter, Leiden Journal of International Law, vol14, No1.
Doxey Margaret (1996), “International Sanctions, In World Politics: Power, Inter dependence and Dependence”, Canada: Harcourt Brace, Jovanovich.
Malloy Michael (1990), “Economic Sanctions and U.S. Trade”, Boston: Little, Brown.
Hufbauer, Gary, Jeffery Schott (2001), Kimberly Elliot, “Economic sanctions; Reconsideration today and current policy”, Washington D.C: institute for Int. Economics.
Carter, Barry E. (1989), International Economic Sanctions: Improving the Haphazard U.S. Legal Regime”, Cambridge University Press.
Cases:
Alleged Violations of the 1955 Treaty of Amity, Economic Relations, and consular Rights, (Islamic Republic of Iran v. United States of America), Request for the Indication of Provisional Measures, order of 3 October, 2018.
Documents and Reports:
Chicago Convention 1944; International Civil Aviation.
Annex 19 of Chicago Convention 1944: Safety Management System (SMS)
Bendrath, Ralf, Necessity and Proportionality, EDPS Civil Society Summit, 2016.
Congressional Research Service, Iran Sanctions, CRS Report prepared for members and committees of congress, Updated January 4, 2019.
Katz man, Kenneth, Iran Sanctions, Congressional Research Service (USA), 7-5700, RS20871, 2016.
Smeets, Maarten (2018), Can economic sanctions be effective? WTO Staff Working Paper, No. ERSD-2018-03, World Trade Organization (WTO), Geneva.
The safety Deficiencies Arising out of the United States Sanctions Against the Civil Aviation of the Islamic Republic of Iran, Presented by Dr. Shahbazilar in ICAO General Assembly.
رستمی, حجت, & کفایی فر, محمد علی. (1401). ارزیابی مشروعیت تحریـمهـای هوانوردی ایالات متحده آمریکا علیـه جمهوری اسلامی ایران و تاثیر آن بر ژئوپولتیک هوانوردی غرب آسیا. مطالعات بین رشتهای دانش راهبردی, 12(47 (تابستان 1401)), 57-84.
MLA
حجت رستمی; محمد علی کفایی فر. "ارزیابی مشروعیت تحریـمهـای هوانوردی ایالات متحده آمریکا علیـه جمهوری اسلامی ایران و تاثیر آن بر ژئوپولتیک هوانوردی غرب آسیا", مطالعات بین رشتهای دانش راهبردی, 12, 47 (تابستان 1401), 1401, 57-84.
HARVARD
رستمی, حجت, کفایی فر, محمد علی. (1401). 'ارزیابی مشروعیت تحریـمهـای هوانوردی ایالات متحده آمریکا علیـه جمهوری اسلامی ایران و تاثیر آن بر ژئوپولتیک هوانوردی غرب آسیا', مطالعات بین رشتهای دانش راهبردی, 12(47 (تابستان 1401)), pp. 57-84.
VANCOUVER
رستمی, حجت, کفایی فر, محمد علی. ارزیابی مشروعیت تحریـمهـای هوانوردی ایالات متحده آمریکا علیـه جمهوری اسلامی ایران و تاثیر آن بر ژئوپولتیک هوانوردی غرب آسیا. مطالعات بین رشتهای دانش راهبردی, 1401; 12(47 (تابستان 1401)): 57-84.