پیامدهای معرفت شناسی رئالیسم انتقادی برای پژوهش‌های مدیریت دانش؛ مطالعه‌ای بر اساس روش دلالت پژوهی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده‌ی مدیریت راهبردی

2 استاد دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

تلاش برای دست‌یابی به ایده‌ها، مدل‌ها و رهنمودهایی از سایر رشته‌ها و مکاتب از روش‌های متداول در رشته‌های مختلف علوم انسانی، طبیعی، اجتماعی و هنر است که با هدف بسط و تدقیق مخزن دانشی صورت می‌پذیرد. هرچه رشته‌ایی از غنای ذاتی و ویژگی فلسفی بیش‌تری برخوردار باشد، بهره‌ی سایر رشته‌ها از آن رو به فزونی می‌رود. در این مسیر، رئالیسم انتقادی به مبدأ فلسفی فراگیری تبدیل شده که رشته‌های مختلف برای افزودن به غنای دانشی خود از آن وام می‌گیرند. نوشتار حاضر با هدف بررسی دلالت‌های معرفت‌شناختی رئالیسم انتقادی، با ابتنای بیش‌تر بر دیدگاه‌های روی بسکار، برای مدیریت دانش تنظیم شده است. اما روشی که برای این منظور برگزیده شده، روشی بدیع با نام دلالت‌پژوهی است که تاکنون چند رساله‌ی دانشگاهی بر مبنای آن به رشته‌ی تحریر درآمده است. مباحث این مقاله نشان می‌دهد که رئالیسم انتقادی در حوزه‌ی معرفت‌شناسی برای مدیریت دانش سهم‌یاری‌هایی جدی دارد که پیامد آن دلالت‌های قابل توجهی برای این رشته است. از سویی، این مقاله می‌تواند به‌عنوان الگویی برای بررسی‌های دلالت‌پژوهانه چه در چارچوب رئالیسم انتقادی و چه سایر مکاتب فلسفی، به‌شمار آید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
فارسی:
بوریل، گیبسون و مورگان، گارت (1383)، نظریه‌های کلان جامعه شناختی و تجریه تحلیل سازمان: عناصر جامعه شناختی حیات سازمانی، ترجمه‌ی نوروزی، محمدتقی، چاپ: پنجم (1392)، تهران: انتشارات سمت، مرکز تحقیق و توسعه‌ی علوم انسانی و مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
جعفری، مصطفی و اخوان،  پیمان (1390)، مدیریت دانش: نگاهی جامع بر ابزارها و تکنیک‌ها، چاپ: اول، تهران: مؤسسه‌ی خدمات فرهنگی رسا
حسنوی، رضا و رمضان، مجید (1391)، سرمایه‌ی فکری: مبانی نظری سرمایه‌ی فکری و مدیریت آن، چاپ: اول، تهران: آتی‌نگر
حسنوی، رضا، اخوان، پیمان و سنجقی، محمدابراهیم (1390)، عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش، چاپ: دوم، تهران: آتی‌نگر
حمیدی‌زاده، محمدرضا (1389)، مدیریت دانش و دانایی: ساختار، فرآیندها و سازوکارها، چاپ: اول، قم: انتشارات یاقوت
خنیفر، حسین و مسلمی، ناهید (1398)، مبانی و اصول روش‌های پژوهش کیفی، جلد دوم، چاپ اول، تهران: انتشارات نگاه دانش
دانایی‌فرد، حسن (1389)، نظریه‌پردازی: مبانی و روش‌شناسی‌ها، چاپ: اول، تهران: انتشارات سمت
دانایی‌فرد، حسن. (1390). نظریه‌پردازی: مبانی و روش‌شناسی‌ها. تهران: سمت
رمضان، مجید و حسنوی (1390)، رضا، بهره‌وری دانش در سازمان‌های دانشی، چاپ: اول، تهران: آتی‌نگر
رونی، دیوید، هِرن، گرِگ و نینان، آبراهام (1389)، اقتصاد دانش، ترجمه‌ی حسن‌زاد، محمد، احمدی، مصطفی و محبوب، سیامک، چاپ: اول، تهران: سمت
فراپائولو، کارل (1388)، مدیریت دانش در سازمان‌ها، ترجمه‌ی صدیق احمدی، فصیح، چاپ: اول، تهران: نشر چاپار
قلیچ‌لی، بهروز (1388)، مدیریت دانش: فرآیند خلق، تسهیم و کاربرد سرمایه‌ی فکری در کسب و کارها، چاپ: اول، تهران: سمت
مالهوترا، یوگش (1386)، دانش: سنجش و اندازه گیری، ترجمه‌ی حسن‌زاده، محمد، چاپ: اول، تهران: نشر کتابدار
محمدپور، احمد (1389)، روش در روش: درباره‌ی ساخت معرفت در علوم انسانی، چاپ: دوم، تهران: انتشارات جامعه شناسان
هچ، ماری جو و کانلیف، ان ال (1390)، نظریه‌ی سازمان: مدرن، نمادین- تفسیری و پست مدرن، ترجمه‌ی دانایی فرد، حسن، تهران، تهران: مهربان نشر
 
مقاله‌ها:
دانایی‌فرد، حسن (1395)، روش شناسی مطالعات دلالت پژوهی در علوم اجتماعی و انسانی: بنیان‌ها، تعاریف، اهمیت، رویکردها و مراحل اجرا، فصلنامه‌ی علمی پژوهشی روش شناسی علوم انسانی، س ۲۲، ش ۸۶، بهار ۱۳۹۵
زارعی، افسانه؛ ضرغامی، سعید، قائدی، یحیی و باقری خسرو (1396)، اهداف دانش پژوهی در علوم اجتماعی با نظر به دیدگاه رئالیسم انتقادی؛ نگاهی میان رشته‌ای، در فصلنامه‌ی علمی- پژوهشی مطالعات میان رشته‌ای در علوم  انسانی، دوره‌ی نهم، شماره‌ی 3، تابستان 1396، صص 67 تا 91
گتیه، ادموند (1374)، آیا معرفت باور صادق موجه است؟، ترجمه‌ی اعتماد، شاپور، ارغنون، شماره‌ی 7 و 8، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، زمستان 1374
نعمتی شمس آباد، حسنعلی، موسی خانی، محمد و مانیان، امیر (1394)، از نظریه‌ی دانش (معرفت شناسی) تا مدیریت دانش: ارائه‌ی مدل مفهومی تأثیرپذیری مدیریت دانش از معرفت شناسی، فصلنامه‌ی علوم مدیریت ایران، سال نهم، شماره‌ی 35، پاییز  1394 صص 25 تا 48
انگلیسی:
Aarons, Jeremy (2004), From Philosophy to Knowledge Management, in, Constructing the Infrastructure for the Knowledge Economy, Edited by H. Unger et al., Kluwer Academic Plenum Publishers
Bhaskar, Roy (1998), The Possibility of Naturalism: A Philosophical Critique of the Contemporary Human Sciences, Third edition, Routledge
Bhaskar, Roy (2008), A Realist Theory of Science, Routledge
Bhaskar, Roy (2008b), Dialectic: The Pulse of Freedom, first published by Routledge.
Bhaskar, Roy (2009), Scientific Realism and Human Emancipation, Routledge.
Collier, Andrew (1994), Critical Realism: An introduction to Roy Bhaskar’s Philosophy, London: Verso
Cyert, R. M., & March, J. G. (1992). A behavioral theory of the firm, Englewood Cliffs, MJ: Prentice Hall.
Dalkir, Kimiz (2011), Knowledge Management in Theory and Practice, London, 2nd edition, London, Cambridge
Davis, G. F., McAdam, D., Scott, W. R., & Zald, M. N. (Eds.). (2005). Social movements and organization theory, Cambridge University Press.
 
Gordon, R. A., & Howell, J. E. (1959). Higher education for business, New York: Columbia University Press.
Hartwig, Mervyn (2007), Dictionary of Critical Realism, London and New York: Routledge.
Hassell, Lewis, A Philosophical Perspective on Knowledge Management, College of Information Science and Technology
Lawson, Terry (1997), Economics and Reality, London: Routledge
McInerney, Claire R., Koenig, Michael E. D. (2011), Knowledge Management (KM) Processes in Organizations, Morgan & Claypool Publishers
Mingers, John (2006), Realising Systems Thinking: Knowledge and Action in Management Science, Springer
Mingers, John (2014), Systems Thinking, Critical Realism and Philosophy: A confluence of ideas, first published, Routledge
Outhwaite, William (1987), New Philosophies of Social Science. Realism, Hermeneutics and Critical Theory, London: Macmillan
Polanyi, Michael (1962), Personal Knowledge: Towards a Post-Critical Philosophy, London: Routledge & Kegan Paul Ltd.
Polanyi, Michael (1966), The Tacit Dimension, The University of Chicago Press
Sayer, Andrew (1992), Method in Social Science: A realist approach, Second Ed., London & New York, Routledge
Sayer, Andrew (2000), Realism and Social Science, First Ed., London & New Delhi, SAGE Publication Ltd.
Wittgenstein, Ludwig (1986), Philosophical Investigations, translated by Anscombe, G. E. M., Basil Blackwell Ltd.
مقاله‌ها:
Agarwal, R., & Hoetker, G. (2007). A Faustian bargain? The growth of management and its relationship with related disciplines. Academy of Management Journal, Vol. 50, No. 6, pp 1304-1322.
Albert, S., & Whetten, D. A. (1985). Organizational identity. Research in organizational behavior.7: 263-295.
Argote, Linda, (2011). Organizational learning: From Experience to Knowledge,  in  Organization Science, October 2011 Available at:
Baskerville, Richard and Dulipovoci, Alina (2011), The Theoretical Foundations of Knowledge Management, in The Essentials of Knowledge Management, Hampshire, Palgrave Macmillan, pp 47 -97
Bhaskar, Roy (1998), Introduction: Realism in the social science, in Critical Realism: Essential Reading, Ed. By Archer, Margaret, Bhaskar, Roy, Collier, Andrew, Lawson, Tony and Norrie, Alan, first published, Routledge, pp 3- 15
Danaee Fard, H. (2012). Research Paradigms in Public Administration, in The International Journal of Humanities, 19(4), 55-108.
Davenport, Daniel L. & Holsapple, Clyde W. (2006), Social Capital Knowledge, in Encyclopedia of Knowledge Management, Ed by Schwartz, David G., USA & UK: Idea Group Inc. pp 809-817
Hassell, Lewis, A Philosophical Perspective on Knowledge Management, College of Information Science and Technology Drexel University, Philadelphia
Healy, Marilyn & Perry, Chad (2000), Comprehensive Criteria to Judge Validity and Reliability of Qualitative Research Within the Realism Paradigm, in Qualitative Market Research: An International Journal, Vol. 3, No. 3, 2000, pp. 118-126, available at: https://pdfs.semanticscholar.org/3a3e/356420f72e9624a9e1d87de84da070f7d114.pdf
Jennex, Murray E. (2006), in Knowledge Management Success Models, in Encyclopedia of Knowledge Management, Ed. By Schwartz, David, G., London, Idea Group Reference, pp 429- 436
Land, Frank, Amjad, Urooj and Nolas, Sevasti-Melissa (2006), in Knowledge Management Processes, in Encyclopedia of Knowledge Management, Ed. By Schwartz, David, G., London, Idea Group Reference, 403-410
Malhotra, Yogesh, (2000), From Information to Knowledge Management: Beyond the ‘Hi- Tech Hidebound’ System, in, Knowledge Management for the Information Professional, Medford, N.J.: Information Today Inc., 37-61
Mingers, John (2008), Management Knowledge and Knowledge Management: Realism and Forms of Truth, in Edwards, John S., Knowledge Management Research & Practice, Hampshire, Palgrave Macmillan, pp 62-76
Mingers, John (2014), Helping Business Schools Engage with Real Problems: The Contribution of Critical Realism and Systems Thinking, in European Journal of Operational Research, November 17, 2014, available at: https://core.ac.uk/download/pdf/30705524.pdf
Morgan, Gareth (2008), Paradigm diversity in organizational research, in Hassard, John and Pym, Denis, ed., The Theory and Philosophy of Organizations, Routledge, pp 13-29
Nonaka, Ikujiro and Toyama, Ryoko (2015), Knowledge-creating Theory Revisited: Knowledge Creation as a Synthesizing Process, in Edwards, John S., The Essentials of Knowledge Management, Hampshire, Palgrave Macmillan, pp 95-110
Nonaka, Ikujiro and Nishihara, Ayano Hirose (2018), Introduction to the Concepts and Frameworks of Knowledge-Creating Theory, in Knowledge Creation in Community Development, Ed. By Nishihara, Ayano Hirose and et al., Palgrave Macmillan
Prat, Nicolas (2006), A Hierarchical Model for Knowledge Management, in Encyclopedia of Knowledge Management, Ed. By Schwartz, David, G., London, Idea Group Reference, 211- 221
Wikgren, Marianne (2005), Critical realism as a philosophy and social theory in information science? Emerald, Journal of Documentation, Vol. 61, No. 1, 2005, pp 11-22, available at: https://pdfs.semanticscholar.org/cdaa/e2cc369eb6b9469b091eb81d2dc52cf59c1d.pdf
Wynn, Donald Jr., Wiliams, Clay K. (2012), Principle for Conducting Critical Realist Case Study Research in Information System, in MIS Quarterly, Vol. 36, No 3, September 2012, pp 787-810
Zachariadis, Markos, Scott, Susan and Barrett, Michael (2013), Methodological Implications of Critical Realism for Mixed-Methods Research, MIS Quarterly, Vol. 37, No. X, pp 1-25
Zenger, T. R., & Hesterly, W. S. (1997). The disaggregation of corporations: Selective intervention, high-powered incentives, and molecular units, in Organization Science, Vol. 8, No. 3, pp 209-222.