محیط پیرامونی هر کشور عمدتاً شامل مکان ها و فضاهای جغرافیایی است که اهداف، فرصتها و تهدیدات هر کشور در آن چارچوب تعریف میشود و بر هر عمل راهبردی و سیاسی کشور احاطه دارد. به همین جهت برای واحدهای سیاسی، شناخت دقیق محیط ژئوپلیتیکی پیرامون خود موضوعی تعیین کننده می باشد. مکان ها و فضاهای جغرافیایی، بسته به موقعیت، مشخصات و عناصر ساختاری و کارکردی خود دارای ارزش های متفاوتی هستند که از ثبات برخوردار نمی باشند و در بستر زمان دچار تحول و تغییر می گردند. مصداق این امر، حوزه های ژئوپلیتیکی محیط پیرامونی ج.ا.ا است که از سیالیت ارزشی برخوردار است؛ به طوری که برخی از این مناطق در گذشته جزو مناطق کم ارزش ژئوپلیتیکی محسوب می شده، ولی امروزه از ارزش ژئوپلیتیکی بالایی برخوردار شده است و یا بالعکس. در واقع شناخت ابعاد و متغیرهای ژئوپلیتیکی کشورهای پیرامون ج.ا.ایران هدف اصلی این نگارنده از تدوین این مقاله است. در این اثر، از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده و نگارنده تلاش نموده که با انجام مطالعات کتابخانه ای و نظری، شناخت مولفه های ژئوپلیتیکی کشورهای همسایه ایران، ارائه پرسشنامه و انجام آزمون بر روی داده های پرسشنامه، یافته های تحقیق را استخراج و نتایج تحقیق را در قالب یک الگوی کارآمد برای شناخت محیط های پیرامونی کشور ارائه نماید.
آدمی، علی (1389)، راهبرد نگاه به شرق در سیاست خارجی ج.ا.ایران، تهران، مطالعات سیاسی.
احمدیپور، زهرا و دیگران (1393)، عوامل منازعه و همکاری در منطقۀ ژئوپلیتیکی خزر (ظرفیتهای همگرایی و واگرایی)، فصلنامه، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 7، بهار و تابستان، صص 65-41.
اخباری، محمد (1389)، بررسی الگوی مشارکت اسلامی امنیت منطقهای در خلیجفارس، تهران، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، دانشگاه عالی دفاع ملی، سال دوم، شماره 5، صص 54-23.
اخباری، محمد و نامی، محمدحسن (1388)، جغرافیای مرز با ﺗﺄکید بر مرزهای ایران، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
اطاعت، جواد (1387)، ایران و خطوط انتقال انرژی حوزه خزر، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال 2، شماره 3، صص 30-13.
آهنچی، محمد (1378)، مدیریت استراتژیک در ارتباط با محیط، تهران، مرکز آموزش مدیریت دولتی.
سیاری، حبیبالله و بیکبیلندی، علیاصغر (1397)، تأثیرات ژئوپلیتیک منطقه دریای خزر بر راهبردهای ج.ا.ا، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی.
پورمهرانی، مهران (1389)، چالشهای ژئوپلیتیکی ایران در مرزهای پیرامونی، تهران، نوآور.
پورصادق، ناصر و کشتکار، مهران (1395)، محیطشناسی در مدیریت استراتژیک، تهران، آذرین مهر.
تاجفر، رضا (1385)، جغرافیای نظامی همجوار، تهران، دافوس آجا.
تقوی اصل، سید عطا (1387)، ژئوپلیتیک جدید ایران از قزاقستان تا گرجستان، تهران، وزارت خارجه.
ثقفی عامری، ناصر (1389)، ایران و تحولات ژئوپلیتیک نفت و گاز، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک.
جوزانی، محمدحسین (1393)، جغرافیای ایران، مشهد، آستان قدس رضوی.
درایسدل، آلاسدایر و بلیک، جرالد.اچ (1390)، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه: دره میرحیدر، چ چهارم، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی.
دوستیاری، محمد و نوربخش، مصطفی (1385)، بررسی عوامل محیطی در فرایند تدوین استراتژی برای موضوعات مدیریت دولتی، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، سال 7، شماره 25 و 26، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی، صص 75-51.
ستوده ویشگایی، سید مهدی (1385)، تأثیر ژئوپلیتیک انرژی دریای کاسپین بر حوزه خلیجفارس، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
شجاع، مرتضی و همکاران (1392)، سیاست روسیه در دریای خزر در دوره اوراسیاگرایان، تهران، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
شیرودی، مرتضی (1390)، مسائل منطقهای ایران، ج 1، چ 2، تهران، تحسین.
عزتی، عزتالله (1390)، ژئوپلیتیک، چ 9 ، تهران، سمت.
Dehghani Firoozabadi, Seyed Jalal (2009), National Sources of Iranian Foreign Policy, Political Quarterly, Vol. 39, No. 3[in Persian].
(2009). International Energy Outlook. Available at: www.cia.doegov.
International Energy Agency,(2009), Natural Gas Information 2009, Paris 2009,P. 20
Kasymov,Shavkat,(2012),Statism in Russia: The Implications for US–Russian Relations, Journal of Eurasian Studies,Vol.3, No.3
Kemp,G.(1997),Energy Superbowl: Strategic Politics and the Persian Gulf and Caspian Basin. Washington D.C: Nixon Center for peace and Freedom
Klare, Michael T., Rosenthal, Joel H.,(2008), Rising Powers, Shrinking Planet: The New Geopolitics of Energy, New York Henry Holt & Company.
Kozhikov, A and Kalieva, D (2012), The Military Political Situation in the Caspian Region, Central Asian Affairs, No 3.
Kropatcheva, Elena ,(2012),Russian Foreign Policy in the Realm of European Security Through the Lens of Neoclassical Realism, Journal of Eurasian Studies, Vol. 3,
Kubicek, Paul ,(2013), Energy Politics and Geopolitical Competition in the Caspian Basin, Journal of Eurasian Studies, Vol.4
Kuksa,V.I.,(2014).The southern seas(Aral, Caspian, Azov and Black)under anthropogenic
Laruelle, Marlène and Peyrouse, Sébastie, (2009), The Militarization of the Caspian Sea: Great Games and Small Games over the Caspian Fleets, China and Eurasia Forum Quarterly, Vol.19
Lotfian, Saideh(2011), Kazakhstan: Political Developments, Foreign and Security Policies, Tehran, University of Tehran Press[in Persian].
Tavana, M & Pirdashti, M & Kennedy, D.T ,et.al, (2012), A Hybrid Delphi- SWOT Paradigm for Oil and Gas Pipeline Strategic Planning in Caspian Sea Basin, Energy Policy, Vol.10
Taylor, Peter J.,(1998),Political Geography,England, Longman Scientific & Technical
R.B.J, (1991), Contentin Sovereignties: Redefining Political community.
Zabortseva, Yelena Nikolayevna, (2012),From the “Forgotten Region” to the “Great Game” Region: On the Development of Geopolitics in Central Asia.