نقش تسلیم در تأمین امنیت روانی فردی و اجتماعی از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید ستاری

2 دانشگاه قم

3 دانشگاه امام علی علیه السلام. مدیر و مدرس گروه الهیات.

چکیده

تسلیم به معنی انقیاد محض در پیشگاه الهی از آموزه های صریح قرآن کریم است. در چارچوب مراتب الزامات دینی شامل: اسلام، ایمان و یقین؛ تسلیم مرتبه ایمان و یقین، آثار مهمی دارد که از جمله آن، ایجاد امنیت روانی فردی و اجتماعی است. در قرآن کریم، تسلیم رابطه تنگاتنگی با واژه هایی مانند: ایمان، استقامت در راه بندگی، توکل، تقوا و ذکر خدا دارد که به نحوی از لوازم آن به شمار آمده و به عنوان نگهدارنده از ترس و غم - که در نقطه مقابل امنیت روانی هستند - و باعث آرامش نام برده شده اند. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و به روش تفسیری قرآن به قرآن بوده که با مراجعه به تفاسیر معتبر فریقین، به تحلیل محتوای کیفی آیات مربوط به تسلیم و لوازم آن پرداخته و نظر قرآن کریم در راستای نقش تسلیم در تأمین امنیت روانی، احصاء شده است، و به منظور تایید روایی و پایایی داده ها نتایج حاصل از برداشتهای محقق از قرآن کریم از طریق پرسشنامۀ محقق ساخته به رای و نظر خبرگان در حوزه های دینی و امنیتی رسیده و تایید گردیده است. نتایج حاصل از بررسی و تحلیل داده ها نشانگر آنست که رسیدن به مقام تسلیم سبب خواهد شد، در حوزه فردی اضطرابهای مختلف با درک درست فلسفه خلقت و تسلیم در برابر اراده تکوینی و تشریعی خداوند، جای خود را به امنیت روانی بدهد. در سطح جامعه نیز امنیت جانی، مالی و آبرویی حاکم شود که به نوبه خود از عوامل اصلی، تأمین امنیت روانی اجتماعیند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • فهرست منابع و مآخذ

    الف. منابع فارسی

    • قرآن کریم (1386 ش)، ترجمه محمدمهدی فولادوند، قم، ولیعصر-عترت، چاپ اول.
    • نهج‌البلاغه (1380 ش)، ترجمۀ محمد دشتی، چاپ ششم، قم، مشهود.
    • ‏‏علیزاده، مهدى (1389 ش)،‏ ‏اخلاق اسلامى مبانى و مفاهیم، قم‏، دفتر نشر معارف،‏ چاپ اول.
    • ابن اثیر جزری، مبارک (1367 ش)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم، اسماعیلیان،‏ چاپ چهارم.
    • ابن‌بابویه، محمد بن على (1403 ق)، معانی الاخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
    • ابن شعبه حرانى، حسن بن على (1404 ق)‏‏، تحف العقول‏، تحقیق: غفارى، علی‌اکبر، قم، جامعه مدرسین‏، چاپ دوم.‏
    • ابن قیم الجوزیه، محمد (1416 ق)، مدارج السالکین، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم.
    • ابن منظور، محمد بن مکرم (1414 ق)، لسان العرب، بیروت، دارالفکر، چاپ سوم.
    • انصاری، عبدالله (1417)، منازل السائرین، تحقیق: علی الشیروانی، قم، دارالعلم، چاپ اول.
    • پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (1389)، دائرة­المعارف قرآن کریم، جلد هشتم، قم، بوستان کتاب، چاپ اول.
    • پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (1388)، دائرة­المعارف قرآن کریم، جلد هفتم، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم.
    • تمیمى آمدى، عبدالواحد (1410 ق)، غررالحکم و دررالکلم،‏‏ قم،‏ دارالکتاب الإسلامی،‏ چاپ دوم.
    • جرجانى، على (1405‌ق)، التعریفات، بیروت، دارالکتاب العربى.
    • جندى، انور (1977)، مفاهیم العلوم الاجتماعیة و النفس و الاخلاق فى ضوء الاسلام، قاهره: دارالاعتصام.
    • ‏جیمز، ویلیام (1356‌ش)، دین و روان، ترجمه مهدى قائنى، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • حسینى همدانى، محمدحسین (1404 ق)، ‏‏انوار درخشان، ‏تحقیق: محمدباقر بهبودى،‏ تهران،‏ لطفى‏، ‏چاپ اول.
    • حقى بروسوى، اسماعیل (بى تا)، تفسیر ‏روح البیان، ‏بیروت،‏ دارالفکر.
    • راغب اصفهانى، حسین (1412 ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت- دمشق، دارالقلم- الدار الشامیة، چاپ اول.
    • زمخشرى، محمود (1407 ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، ‏دار الکتاب العربی، چاپ سوم.
    • شاذلی، سید بن قطب (1412 ق)، ‏‏فى ظلال القرآن،‏ بیروت- قاهره،‏ دارالشروق،‏ چاپ هفدهم.
    • شعیری، محمد (بى تا)، جامع الأخبار، نجف اشرف،‏ مطبعة حیدریة، چاپ اول.‏
    • طباطبایی، سید محمدحسین (1417 ق)، المیزان فی تفسیرالقران، قم، مؤسسه النّشرالإسلامی.
    • طبرسی، فضل بن حسن (1372 ش)، مجمع‌البیان لعلوم القرآن، تهران، ناصرخسرو.
    • طبرى، محمد بن جریر (1412 ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، ‏بیروت‏، دارالمعرفه.
    • طوسی، محمد بن حسن (بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
    • طوسى، خواجه نصیرالدین (1373‌ش)، اخلاق ناصرى، تهران، خوارزمى.
    • فخر رازی، محمد (1420 ق)، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم.
    • فراهیدى، خلیل بن أحمد (1409 ق)، العین، قم، نشر هجرت، چاپ دوم.
    • فیض کاشانى، ملا محسن (1415 ق)، الصافى،‏ تحقیق: حسین اعلمى، تهران، انتشارات الصدر، چاپ دوم.
    • فیومى، أحمد (1414 ق)‏، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم،‏ مؤسسه دار الهجرة، چاپ دوم.‏
    • قرطبى، محمد بن احمد (1364 ش)‏‏، الجامع لأحکام القرآن‏، تهران، انتشارات ناصرخسرو، چاپ اول.
    • کارنگى، دیل (1956 م)، دع القلق و ابدأ الحیاة، ترجمه عبدالمنعم الزیادى، قاهره، کتابخانه «خانجى» چاپ پنجم.
    • کلینى، محمد بن یعقوب (1407 ق)، الکافی، تهران،‏ دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
    • مجلسی، محمدباقر (1403 ق)، بحارالانوار، بیروت، داراحیاءالتراث العربی.
    • محلى، جلال‌الدین/ سیوطى، جلال‌الدین (1416 ق)، ‏تفسیر الجلالین، بیروت‏، مؤسسه النور للمطبوعات‏، چاپ اول.
    • مصطفوى، حسن (1368 ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
    • مکارم شیرازی، ناصر (1374 ش)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
    • نجاتى، محمد (1381 ش)، قرآن و روان‏شناسى، ترجمه: عباس عرب،‏ مشهد، آستان قدس،‏ چاپ پنجم‏.
    • هاشمیان­فرد، زاهد (1390 ش)، امنیت در اسلام، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی، چاپ اول.
    • وحید خراسانی، حسین (1386 ش)، آشنایی با اصول دین، قم، باقرالعلوم (ع)، چاپ پنجم.
    • مقالات:
    • زارعى توپخانه، محمد (1392)، نقش ولایت‌پذیری اهل‏بیت (علیهم‌السلام) در امنیت فردى و تحلیل روان‌شناختی آن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، معرفت، سال بیست­ودوم، شماره 191، صص 44-27.
    • سلیمان­پور مقدم، حسین (1376)، روان‌درمانی در قلمرو دین، مجله: تربیت، شماره 118، صص 31-28.
    • صادقیان، احمد (1387)، قرآن و بهداشت روان، قم، جامعة المصطفی العالمیة، مجله قرآن و علم، شماره 2، صص 90-69.
    • نقى­پورفر، ولی‌الله (1394)، مراتب الزامات دینی و تکالیف متناظر زنان مؤمن از دیدگاه قرآن کریم، مطالعات اسلامی زنان و خانواده، ش 3، صص 70-49.