بررسی میزان تأثیر فضای مجازی بر باورها و اعتقادات کاربران شبکه‌های اجتماعی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشجو دکتری/ آجا

چکیده

فضای مجازی بستری برای تعاملات و کنش‌های متقابل برای ابراز احساسات میان کاربران است که قابلیت‌های متفاوتی را برای نقش‌ها و مناسبات اجتماعی آن‌ها فراهم می‌کند. جاذبه‌های این فضا منجر شده کاربران زمان قابل توجهی را در این فضا گذرانده و تعاملات در این فضا را جایگزین تعاملات نزدیک با اعضای خانواده و همسالان خود کنند. فضای مجازی نوعی از بحران هویت را در میان طیف گسترده‌ای از نوجوانان به وجود آورده و این بحران هویت در زمینه‌های فردی، ضعف باورهای اعتقادی افراد را سبب می‌شود. افراد در مواجهه با تکثر منابع در فضای مذکور باورهای دینی خود را متزلزل و دچار تردید و اضطراب می‌بینند. در این تحقیق هدف اصلی بررسی تأثیر فضای مجازی بر باورها و اعتقادات می‌باشد. این تحقیق از نوع کاربردی و به روش آمیخته اجرا گردیده است. جامعه مورد مطالعه کاربران فضای مجازی بوده و روش گردآوری اطلاعات، ضمن استفاده از پرسشنامه، به صورت کتابخانه‌ای و میدانی می‌باشد که با استفاده از اسناد و مدارک و منابع مطالعاتی سعی در تدوین داده‌ها گردید. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش شبکه‌های اجتماعی مجازی در فرایند ارتباطات تأثیرگذار بوده و بین مدت زمان عضویت و میزان استفاده از شبکه‌های مجازی رابطه معکوس و بین واقعی تلقی-کردن محتوای شبکه‌های مذکور و هویت دینی کاربران رابطه مثبتی وجود دارد. یعنی هرچه مدت زمان عضویت و میزان استفاده از اینستاگرام و تلگرام افزایش پیدا کند، هویت دینی کاربران ضعیف‌تر می‌شود. در پایان محقق پیشنهادهای کاربردی را ارائه نموده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • قرآن کریم، (1391)، ترجمه آیت­الله مکارم شیرازی، تهران، مؤسسه قاصدک شهرک.
  • نهج­البلاغه، (1389)، ترجمه شهیدی، سید جعفر، تهران، شرکت انتشارات فرهنگی.
  • حضرت امام خمینی (سلام­الله­علیه)، (1385)، صحیفه نور، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • حضرت امام خامنه­ای (مدظله­العالی)، بیانات معظم­له، قابل دسترسی در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری.
  • احمدپور، مریم و قادرزاده، امید، (1389)، تعامل در فضای سایبر و تأثیر آن بر هویت دینی جوانان، فصلنامه پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شماره 5، تهران.
  • باریکانی، زهرا، (1385)، تبیین هویت دینی دانش­آموزان و بررسی ارتباط آن با محتوای کتب دین و زندگی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، تهران.
  • بنی‌هاشمی، محمدحسن، (1388)، توضیح­المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  • پاداشیان­فرد، عزیز، (1394)، تأثیرات منفی فضای مجازی و تربیت دینی خانواده­ها، تهران، دفتر نشر پژوهش­های معنوی.
  • پاک­نهاد، سید محسن، (1395)، فضای مجازی، جاذبه­ها و آسیب­ها، تهران، اندیشه بنان.
  • جلیلی فیروزی، شقایق، (1385)، بازنمایی هویت دینی در فضای مجازی، بررسی تأثیر حضور در گروه­های دینی مجازی بر شکل‌گیری هویت دینی کاربران جوان، رساله کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
  • حاجیانی، ابراهیم، (1392)، جامعه­شناسی هویت ایرانی، تهران، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
  • حریری، نجلا و عنبری، امیرمهدی، (1390)، سنجش قابلیت­های شبکه­های اجتماعی تخصصی فارسی و ارائه راهکارهای مناسب برای بهینه­سازی این شبکه‌ها در ایران، تهران، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.
  • خانی­جزنی، جمال، (1388)، هویت مجازی، تهران، انتشارات مهرتاب.
  • دهخدا، علی­اکبر، (1377)، لغت‌نامه، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1392)، مفردات، قم، انتشارات زید­الاسلام.
  • رفعت­جاه، مریم، (1387)، اینترنت و هویت اجتماعی، فصلنامه جهانی رسانه، تهران.
  • رفیع‌پور، فرامرز، (1378)، وسایل ارتباط جمعى و تغییر ارزش­ها، تهران، کتاب فردا.
  • ریتزر، جورج، (1388)، جامعه­شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.
  •  سلطانی­فر، محمد، (1389)، دیپلماسی عمومی نوین و روابط عمومی الکترونیک، تهران، انتشارات سیمای شرق.
  • سیدمن، استیون، (1391)، آرای در جامعه‌شناسی، ترجمه هادی جلیلی، تهران، نشر نی.
  • شهید ثانی، زیدالدین ­بن ­علی، (1389)، مسالک الافهام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه.
  • شیخ صدوق، (1413)، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  •  عباسی، مجتبی و خلیلی کاشانی، مرتضی، (1390)، تأثیر اینترنت بر هویت ملی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • فجری، مهدی، (1394)، فضای مجازی، فرصت­ها و آسیب­ها، تهران، انتشارات مبلغان.
  • قاسمی، وحید و قادری، مهدی، (1394)، تحلیلی بر وضعیت هویت اجتماعی جوانان در شهر کرمانشاه، نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز، تبریز.
  • کرایب، یان، (1388)، نظریه اجتماعی مدرن، ترجمه عباس مخبر، تهران، نشر آگه.
  • کلینی، محمد بن­ یعقوب، (1369)، الکافی، تهران، دارالکتاب الاسلامیه.
  • محمدی­ ری­شهری، محمود، (1389)، میزان­الحکمه، ترجمه: حمیدرضا شیخی، تهران، نشر دارالحدیث.
  • مکارم شیرازی، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  • نوری طبرسی، میرزا حسین، (1408 ق)، مستدرک الوسایل و مستنبط المسائل، تهران.

 

ب. انگلیسی

  • Boyd, Daneh & Ellison, Nicole (2010), "Social Network Sites: Definition, History and Scholarship", Journal of Computer-Mediated Communication, Vol. 133: 210- 230
  • Duane, Alwin (2014), "Measuring Religious Identities in Surveys", Public Opinion Quarterly, Vol. 70, No. 4: pp. 530-564.
  • Jacobson, Jeffrey (2015), Islam in Trasition: Muslim Perspectives, London: Routledge. Pempek, Tiffany A., Yermolayeva, Yevdokiya A. Calvert, Sandra L. (2017), "College Students' Social Networking Experiences on Facebook", Journal of Applied Developmental Psychology, 30: 227–238.