مقاله پژوهشی:متغیرهای جمعیتی مؤثر در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت‌علمی و استاد تمام دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری رشته مطالعات امنیت ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

علی‎رغم اینکه رابطه جمعیت و امنیت ملی یک رابطه دوسویه و متقابل می­باشد؛ اما تغییرات جمعیتی نقش بسیار مؤثرتری در مسائل امنیتی دارد. تغییرات جمعیتی با تأثیرگذاری بر مسائل فرهنگی، اجتماعی،‌ سیاسی و اقتصادی کشورها، تأثیر تعیین‌کننده‌ای بر امنیت ملی دارد. جمعیت از منظر کمی و کیفی در کلیه مؤلفه‌های امنیت ملی جوامع مؤثر است. الگوی تراکم و توزیع جغرافیایی جمعیت،‌ ترکیب سنی و ساختار جمعیتی،‌ نسبت قومیتی و مذهبی در شهرهای مختلف، ‌مرزنشینی و مرکز نشینی،‌ مهاجرت‎های داخلی و خارجی،‌ ازجمله مقولاتی است که مفاهیم راهبردی جمعیت و امنیت ملی را به یکدیگر گره زده است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی-توسعه­ای بوده و با روش توصیفی- پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش متشکل از 30 نفر از خبرگان حوزه امنیت ملی و جمعیت به‌صورت هدفمند انتخاب شده‏اند. همچنین داده‌ها با استفاده از پرسشنامه محقق‏ساخته، پایایی با روش آلفای کرونباخ 99 درصد مورد تأیید قرار گرفت. اطلاعات حاصل از طریق نرم‌افزار SPSS مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است. با توجه به آنکه در این پژوهش با دو دسته از داده‌های پارامتری و ناپارامتری مواجه بودیم، جهت دستیابی به نتایج مطلوب برای داده‌های پارامتری از روش میانگین و برای داده‌های ناپارامتری از آزمون Friedman استفاده شده است. در این پژوهش در حوزه متغیرهای کمی: رشد جمعیت، ترکیب دینی و مذهبی جمعیت و ترکیب قومی و زبانی جمعیت، به ترتیب بیشترین امتیاز و در متغیرهای کیفی: تغییرات جمعیتی در حوزه نخبگان، بصیرت و ارزش‌های فرهنگی جمعیت، به ترتیب بیشترین تأثیر را بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران داشته است.

کلیدواژه‌ها


  • فهرست منابع و مآخذ

    الف. فارسی

    • بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، نرم‌افزار حدیث ولایت.
    • امانی، مهدی (1384)، مبانی جمعیت‌شناسی، تهران، انتشارات سمت.
    • تقوی، نعمت‌الله (1395)، مبانی جمعیت‌شناسی، چاپ یازدهم، تهران، نشر آیدین.
    • تهامی، مجتبی (1390)، امنیت ملی، دکترین، سیاست‌های دفاعی و امنیتی، (ج 1)، چاپ دوم، تهران، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش معاونت فرهنگی (مدیریت انتشارات).
    • جوان، جعفر (1390)، جغرافیای جمعیت جوان، چاپ هشتم، مشهد، جهاد دانشگاهی مشهد.
    • حافظ‎نیا، محمدرضا (1395)، جغرافیای سیاسی ایران، چاپ هشتم، تهران، سمت.
    • حافظ­نیا، محمدرضا (1390)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد، انتشارات پاپلی.
    • حافظ­نیا، محمدرضا؛ ولیقلی­زاده، علی و احمدی­پور، زهرا (1388)، «بررسی و تحلیل نقش جمعیت در وزن ژئوپلیتیکی ایران»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 13، شماره 1.
    • حلم­سرشت، پریوش و دل­پیشه اسماعیل (1389)، جمعیت و تنظیم خانواده، تهران، چهره.
    • دانش، پروانه؛ ذاکری نصرآبادی، زهرا و عظیمه سادات عبداللهی (1393)، «تحلیل جامعه‎شناختی شکاف نسلی در ایران»، فصلنامه جامعه‏پژوهی فرهنگی، سال پنجم، شماره سوم.
    • روشندل، جلیل (1394)، امنیت ملی و نظام بین­المللی، چاپ یازدهم، تهران، سمت.
    • سمیعی­نسب، مصطفی و ترابی، مرتضی (1389)، «شاخص‌ها و سیاست‌های جمعیتی در ایران»، فصلنامه برداشت دوم، سال هفتم، شماره پیاپی 11 و 12.
    • صادقی، رسول (1391)، «تغییرات ساختار سنی و ظهور پنجره جمعیتی در ایران پیامدهای اقتصادی و الزامات سیاستی»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال چهاردهم، شماره 55.
    • عریضی ربانی، رسول و فاطمه، کریمی (1382)، «بررسی مسائل حاشیه‌نشینی با تأکید بر جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی، فصلنامه علوم اجتماعی»، دوره 10، شماره 24.
    • عزتی، عزت­الله (1394)، ژئوپلیتیک در قرن بیست­ویکم، چاپ پنجم، تهران، سمت.
    • علیئی، محمدولی (1394)، نقش جمعیت و سیاست‌های جمعیتی در استحکام ساخت درونی قدرت نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه آفاق امنیت، سال هشتم، شماره 28.
    • فغانی، حجت­الله؛ صبوری، رضا و شفیع­نیا، محمد (1391)، «امنیت ملی مفهومی در حال تحول»، فصلنامه امنیت، سال دوم، شماره پنجم.
    • قدیری معصوم، مجتبی؛ باغبانی، حمید و قدیری معصوم، مطهره (1392)، تحرکات جمعیتی در نواحی جغرافیایی ایران و پیامدهای آن، پژوهش‌های جغرافیایی، دوره 45، شماره 4.
    • قلی­زاده، سید ابراهیم (1389)، «تغییر سیاست جمعیتی جمهوری اسلامی ایران و پیامدهای امنیتی آن»، مجله آفاق امنیت، شماره 6.
    • -ماندل، رابرت (1387)، چهره متغیر امنیت ملی، چاپ سوم، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • متقی، افشین (1394)، تغییرهای ساختاری جمعیتی جمهوری اسلامی ایران: آسیب‌شناسی و ظرفیت سنجی مسائل امنیتی، پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، دوره 47، شماره 3.
    • مجتهدزاده، پیروز (1392)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، چاپ چهارم، تهران، سمت.
    • محرابی، علیرضا؛ نیکزاد، روح­الله؛ ساسانی­پور، محمد (1392)، «تبیین ژئوپلیتیک رشد جمعیت و امنیت ملی ایران»، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال پنجم، شماره 2.
    • مورگنتا، هانس. جی (1393)، سیاست میان ملت­ها، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: وزارت امور خارجه.
    • مهریار، امیرهوشنگ (1393)، جمعیت ایران و تحولات آن در نیم‌قرن گذشته (1390- 1335)، فصلنامه سیاست کلان، سال سوم، شماره 3.
    • میرحیدر، دره (1393)، مبانی جغرافیای سیاسی، چاپ بیستم، تهران، سمت.
    • مینایی، حسین و یعقوب زهدی (1391)، بررسی میزان تأثیر انسجام اجتماعی و تغییرات جمعیتی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال دهم، شماره 39.
    • هاگ، پیتر (1390)، فهم امنیت در جهان امروز، مترجم حسین عصاریان‏نژاد، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی.

     

    ب. انگلیسی

    • Ackleson, Jason (2005); "Constructing Security on the U.S-Mexico Border", Political Geography, No. 24
    • Waters, J. L. (2009), "Immigration", International Encyclopedia of Human Geography.
    • Boyle, P. (2009), "Migration", International Encyclopedia of Human Geography.
    • United Nation Population Division (2010), UN Projection Report Revised 2002, New York