تحلیل جنگ اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران، آمریکا و چین مبتنی بر نظریه بازی‌ها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه عالی دفاع ملی

2 کارشناسی ارشد، سیستم‌های اقتصادی اجتماعی، دانشکده مهندسی صنایع، علم و صنعت ایران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری مدیریت دولتی گرایش خط مشی گذاری عمومی دانشگاه علامه طباطبایی ایران، تهران، ایران

چکیده

در جهان پیچیده و پویای امروز، پیش‌بینی تأثیرات بلندمدت سیاست‌ها، به‌ویژه در حوزه‌های دفاعی و امنیتی، به دلیل حجم بالای رخدادهای جهانی با چالش‌های جدی مواجه است. این پژوهش با تمرکز بر جنگ اقتصادی سه‌جانبه میان جمهوری اسلامی ایران، ایالات متحده آمریکا و چین، از چارچوب نظریه بازی‌های همکارانه برای تحلیل راهبردهای بهینه استفاده می‌کند. در این مدل، قدرت ملی هر کشور به عنوان تابعی از پنج مؤلفه کلیدی (اقتصادی، نظامی، هسته‌ای، دیپلماسی و ژئوپولیتیک) تعریف شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که توافق سه‌جانبه پایدارترین راهبرد است، شامل بازگشت ایالات متحده آمریکا به تعهدات خود در چارچوب برجام، لغو تحریم‌ها علیه ایران و چین، و تداوم همکاری چین با ایران در پروژه‌های راهبردی مانند ابتکار کمربند و جاده، در چارچوب قوانین تجارت جهانی. این راهبرد نه تنها تنش‌های بین‌المللی را کاهش می‌دهد، بلکه با تقویت مؤلفه‌های قدرت ملی ایران، جایگاه آن را در معادلات منطقه‌ای و جهانی ارتقا می‌بخشد. پژوهش حاضر تأکید دارد که همکاری مبتنی بر منافع متقابل و تعادل راهبردی، تنها مسیر دستیابی به ثبات پایدار و کاهش هزینه‌های اقتصادی و امنیتی برای همه طرفین است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • منابع

    الف- فارسی

    • آقارضی درمنی، محمد، رهبر، امیرحسین، نصر اصفهانی، علیرضا، و ثنایی، مهدی. (1402). طرح ایده چرخش استراتژیک در مقابل تحریم های اقتصادی غیر هسته ای. مطالعات بین‌ رشته‌ای دانش راهبردی، 13(53)، 60-35.
    • رکابیان، رشید، و دلاور، حسین. (۱۴۰۱). وضعیت کنونی نظم بین المللی، روندهای آینده و پیامد آن برای جمهوری اسلامی ایران. مطالعات بین المللی، 19(1)، 247-270.
    • زنگی اهرمی، عهدیه. عزیزی مرادپور، حمید. و باقرزاده، احد. (1400). آثار تحریم‌های یکجانبه بر رعایت حقوق بشر با تأکید بر تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران. مطالعات بین‌ رشته‌ای دانش راهبردی، 11(43)، 39-68.
    • شریعتی‌نیا، محسن. (۱۳۹۹). روابط ایران و چین؛ گذار از مثلث رمانتیک به پیوند پایدار. رهیافت‌های سیاسی و بین ‌المللی، 11(3)، 95-114.
    • طالعی حور، رهبر، امیدی، علی، و شفیعی، نوذر. (1397). تحلیل هژمونی آمریکا بر اساس نظریه نئوگرامشی. فصلنامه مطالعات سیاسی، 11(41)، 21-48.‎
    • غلامعلیان، علیرضا، صفوی، سید یحیی، کمالی، محمدرضا، و الهامی، امیرحسین. (1403). تدوین راهبردهای ارتقای قدرت ژئوپلیتیکی ج.ا.ایران در منطقه غرب آسیا و اولویت‌بندی آن‌ها. مطالعات بین‌ رشته‌ای دانش راهبردی.
    • کریمی فرد، حسین. (1402). تحلیل رقابت‌های سیاسی و اقتصادی آمریکا و چین در خاورمیانه در سال‌های 2021 تا 2023. مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام.
    • متقی، ابراهیم، و نریمانی، گلناز. (۱۴۰۱). تعامل تقابلی ساختار-کارگزار و توسعه ایران: رهیافت واقع گرایی انتقادی. فصلنامه سیاست، 52(1)، 175-202.
    • محمدی، ‌جمال، و رحیمی‌نژاد، محمدعلی. (1398). بررسی هژمونی ایران در خلیج فارس (نوع مقاله: پژوهشی). راهبرد سیاسی، 11(3)، 161-183.‎
    • نورعلی، حسن و احمدی، سید عباس. (1401). واکاوی نقش ژئوپلیتیکی‌ ایران در کریدور‌های بین‌المللی و ارائه مدل "ایران، هارتلند کریدوری جهان". پژوهشهای جغرافیای انسانی.
    • هموئی، فاطمه، برزگر، کیهان، احمدی، حمید، و دهشیار، حسین. (1401). روابط امنیت انرژی اتحادیه اروپایی و روسیه از منظر نظریه وابستگی متقابل. فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، 58(15)، 67-86.
    • یزدانی، عنایت‌الله، و عبدی، منا. (1400). ابتکار کمربند- راه چین و منافع جمهوری اسلامی ایران. سیاست جهانی، 10(2)، 87-130.

    ب- انگلیسی

    • Ahmadinejad, H., & Pourfaraj, A. (2021). Determining the Dominant Sector in Iran's GDP and Its Effect on Economic Growth. Journal of Development and Capital, 5(2), 193-210.
    • Amineh, M. P., Linck, L., & Demirkiran, E. (2022). BRI in the Middle East and central Asia: the case of Kazakhstan, Iran, and Turkey. In The China-led Belt and Road Initiative and its Reflections (pp. 177-208). Routledge.
    • Cincotti, A. (2005). Three-player partizan games. Theoretical Computer Science, 332(1-3), 367-389.
    • Dunford, M., & Liu, W. (2024). China’s evolving international economic engagement: China threat or a new pole in an equitable multipolar world order?. Area Development and Policy, 9(2), 131-168.
    • Erslev Andersen, L. (2019). China, the Middle East, and the reshaping of world order: The case of Iran (No. 2019: 14). DIIS Working Paper.
    • Louise, F., & Andrew, P. (2022). Stuck on a Hostile Path? US Policy toward Iran Since the Revolution. Contemporary Politics.
    • Garlick, J., & Havlová, R. (2021). The dragon dithers: assessing the cautious implementation of China’s Belt and Road Initiative in Iran. Eurasian Geography and Economics, 62(4), 454-480.
    • Garver, J. W. (2011). China and Iran: ancient partners in a post-imperial world. University of Washington Press.
    • Garver, J. W. (2016). China and Iran: Expanding cooperation under conditions of US domination. In Toward Well-Oiled Relations? China’s Presence in the Middle East Following the Arab Spring (pp. 180-205). London: Palgrave Macmillan UK.
    • Ho, Edwin, Arvind Rajagopalan, Alex Skvortsov, Sanjeev Arulampalam, and Mahendra Piraveenan. "Game Theory in defence applications: A review." Sensors 22, no. 3 (2022): 1032.
    • Houghton, B. (2022). China’s balancing strategy between Saudi Arabia and Iran: the view from Riyadh. Asian Affairs, 53(1), 124-144.
    • Idan, A. M. (2023). The role of exports, development, imports, and trade openness on the economic growth in Iraq: assessment using the Ardl Cointegration method. International Journal of Economics and Finance Studies, 15(1), 80-100.
    • Khan, Z., & Guo, C. (2017). China’s energy driven initiatives with Iran: Implications for the United States. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 11(4), 15-31.
    • Kim, S. H., & Kim, S. (2023). China’s contestation of the liberal international order. The Pacific Review, 36(6), 1215-1240.
    • Leverett, F., & Leverett, H. M. (2015). American hegemony (and hubris): The Iranian nuclear issue, and the future of Sino–Iranian relations. In The Emerging Middle East-East Asia Nexus (pp. 136-159). Routledge.
    • Liu, L., Cao, Z., Liu, X., Shi, L., Cheng, S., & Liu, G. (2020). Oil security revisited: An assessment based on complex network analysis. Energy, 194, 116793.
    • Liu, T. T. T., & Faez, S. E. (2023). The role of the United States in the relation between Iran and China as two key members of the Asian global supply chain. Discrete Dynamics in Nature and Society, 2023(1), 1822573.
    • Lou, C. (2022). Geopolitical “Entanglements” and the China-India-Pakistan Nuclear Trilemma. Journal for Peace and Nuclear Disarmament, 5(2), 281-295.
    • Maqsood, A., Mateen, M., & Husnain, M. (2023). IRAN-CHINA DEAL: GEOSTRATEGIC-BALANCING AGAINST US. Pakistan Journal of Social Research, 5(01), 86-93.
    • Modebadze, V. (2020). US-China rivalry for global hegemony. Journal of Liberty and International Affairs, 6(2), 167-173.
    • Osborne, M. J. (2004). An Introduction to Game Theory. Oxford University Press google schola, 2, 672-713.

    COPYRIGHTS

    2025 by the authors. Published by The National Defense University. This article is an open-access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) https://creativecommons.org/licenses/by/4.0