مطالعه تطبیقی نقش مجموعه‌های صنعتی ـ نظامی کشورهای منتخب در افزایش تمهیدات مرزی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیارجغرافیای سیاسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

افزایش تهدیدات مرزی در چند دهه اخیر ـ قاچاق انسان، مواد مخدر و مهاجرت غیرقانونی ـ باعث گرایش به سمت استفاده از فناوری‌های پیشرفته در پایش مناطق مرزی شده است. موانع مرزی به طور فزاینده نیازمند فناوری‌های پیچیده و پیشرفته هستند و باعث ایجاد صنایع جدید و بازارهای جدید بین‌المللی می‌شوند که در آن بخش خصوصی نقش برجسته‌ای ایفا می‌کند. دولت-ها مدام در اندیشه فناوری‌های جدیدتر و به‌روزتر هستند تا بتوانند آرایش بهتر و کارآمدتری در برابر تهدیدات مرزی داشته باشند. در نتیجه فرصت و بازار بالقوه و‌ بسیار سودآوری برای مجتمع-های صنعتی ـ نظامی فراهم می‌شود. هدف این پژوهش آن است که با روشی توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و تحلیل نقش مجتمع‌های صنعتی ـ نظامی و فناوری‌های جدید در افزایش تمهیدات مرزی بپردازد. در این پژوهش حوزه تأثیر مجموعه‌های صنعتی ـ نظامی در امر افزایش واپایش مرزی در قالب چهار شاخص امنیتی، سیاسی، ارتباطی و حقوقی مورد مطالعه قرار گرفته است. برای پی بردن به میزان تأثیر این مجموعه‌ها از سه روش ضریب همبستگی پیرسون، آزمون T تک‌نمونه‌ای و رگرسیون خطی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد فناوری‌های امنیت مرزی که شرکت‌های تولیدکنندۀ تسلیحات جهت تضمین امنیت مرز ترویج می‌کنند باعث افزایش نقش-آفرینی مجموعه‌های صنعتی ـ نظامی در امر تمهیدات مرزی می‌شود. فناوری‌های نظارتی با پیشنهاد واپایش و ارتقای امنیت مرزها در امتداد عمق و طول آن‌ها، مرز را به لحاظ مجازی نفوذناپذیر می‌کنند و به لحاظ جغرافیایی این فناوری‌ها مرز را به منطقه‌ای حائل تبدیل می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • منابع

    الف- فارسی

    • حافظ­نیا، محمدرضا (1381) جغرافیای سیاسی ایران، تهران، انتشارات سمت.
    • حافظ­نیا، محمدرضا (1385) تحلیل کارکردی مرز بین­المللی: مرز ایران و افغانستان، فصلنامه مدرس علوم انسانی، برنامه­ریزی و آمایش فضا، شماره 10.
    • داینر، الکساندر، هاگین، جاشوا (1394) خطوط مرزی و سرزمین­های مرزی: غرابت­های سیاسی در حاشیه دولت ـ ملت، ترجمه علی امیری و افشین کرمی، انتشارات دانشگاه لرستان. 
    • رضائیان، محمدرضا، کازرونی، حنیف(1402) ارزیابی فناوری: رویکردها، چالش­ها و حوزه­ها، فصلنامه علمی مطالعات بین­رشته­ای دانش راهبردی، سال سیزدهم، شماره 50، بهار، صص 59-35.
    • روشن، علی­اکبر، سعادتی­جعفرآبادی، حسین (1391) بررسی نقش و کارکرد مرز استان خراسان رضوی با افغانستان و تأثیر آن بر امنیت استان، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هشتم، شماره 3.
    • زرقانی، سیدهادی، جان­پرور، محسن، صالح­آبادی، ریحانه، جهان­بین، افشین (1395) شبکه حسگر بی­سیم؛ راهبرد جدید کنترل و مدیریت مرزهای کشور جهت برقراری نظم و امنیت، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، سال چهاردهم، شماره 2، پاییز و زمستان.
    • سلیمی­نمین، صادق(1392) روابط نظامی و تسلیحاتی شمال و جنوب: بررسی موردی مجتمع­های نظامی ـ صنعتی ایالات متحده آمریکا، فصلنامه مطالعات روابط بین­الملل، دوره 6، شماره 24، اسفند.
    • صادقی، سیدشمس­الدین، رحیمی، احمد(1394) مجتمع­های نظامی ـ صنعتی و امنیت ملی آمریکا در دوره پسایازده سپتامبر، فصلنامه روابط خارجی، سال هفتم، شماره چهارم، زمستان، صص 188-153.
    • محمدنیا، مهدی(1397) بازخیز مجتمع نظامی ـ صنعتی: بحران­آفرینی و جنگ علیه تروریسم بین­الملل، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست­گذاری عمومی، دوره 8، شماره 28، پاییز.
    • مدرس، محمدولی، خلیلی، رضا، عطانژاد، حبیب(1396) نقش مجتمع­های نظامی ـ صنعتی در سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا، فصلنامه پژوهش­های روابط بین­الملل، دوره اول، شماره بیست و چهارم، صص 214-185.
    • نورمحمدی، مرتضی، صادقی خورجستان، زهرا(1393) نقش و جایگاه شرکت­های نظامی امنیتی خصوصی در امنیت، مجله سیاست دفاعی، سال بیست و سوم، شماره 89، زمستان.
    • والت، الیزابت(1400) مرزها؛ حصارها و دیوارها، ترجمه افشین کرمی، تهران، انتشارات دانشگاه علوم­انتظامی.
    • وحیدی، احمد، خادمی، مجید، قادری، روح­الله، مرادی، عبدالله، کلانتری، نصراله(1402) صورت­بندی شناسایی شاخص­های دیپلماسی پنهان دفاعی، فصلنامه علمی مطالعات بین­رشته­ای دانش راهبردی، سال سیزدهم، شماره 50، بهار، صص 169-147.

    ب- انگلیسی

    • Ackelson, J. (2005). Border Security Technologies: Local and Regional Implications, Review of Policy Research, 22: 137–55.
    • Al-Saheil, T. (2010). Securing the Saudi-Iraq Border, Asharq Al-Awsat, 28 juillet. and Littlefield, 87–106.
    • Andreas, P. and T. Snyder. (2000). The Wall around the West: State Borders and Immigration Controls in North America and Europe, Lanham, Rowman and Littlefield.
    • Ceyhan, A. (2010). Les technologies européennes de contrôle de l’immigration. Vers une gestion électronique des “personnes à risque”, Réseaux, 159, 133–4.
    • Coleman, M. (2005). U.S. Statecraft and the U.S.–Mexico Border as Security/Economy Nexus, Political Geography, Vol. 24, 2, February: 185–209.
    • Cordesman, A.H. and N. Obaid. (2005). Saudi Arabia – Threats, Responses and Challenges, Wesport, Prager et CSIS.
    • (2006). Meeting the Challenge, The European Security Research Agenda, Luxemburg.
    • GAO – United States Governement Accountability Office. (2009). Secure Border Initiative: Technology Deployment Delays Persist and the Impact of Border Fencing Has Not Been Assessed, Report to Congressional Requesters, GAO-09-896, September.
    • Hayes, B. and M. Vermeulen. (2012). Borderline – EU Border Surveillance Initiatives – An Assessement of the Costs and Its Impact on Fundamental Rights, Berlin, Heinrich Böll Siftung, May, 77.
    • Jansen, M. (2002). Non-aligned in the Middle East – What is the precise nature of Indo-Israeli relations, wonders Michael Jansen from New Delhi, Al-Ahram Weekly, 574, 21–27 February.
    • Koslowski, R. (2011). The Evolution of Border Controls as a Mechanism to Prevent Illegal Immigration. Migration Policy Institute. Available at: http://www.migrationpolicy.org/ pubs/bordercontrols-koslowski.pdf.
    • Le Texier, E. (2010). Mexique/Etats-Unis: de la frontière intelligente au mur intérieur, Politique étrangère, 4, 759–62.
    • Longley, K. (2012). Industry of Border Security Creates Extra Layer of Regional Problems, Statesman, 21 January.
    • Muller, B.J. (2010). Security, Risk and the Biometric State: Governing Borders and Bodies, PRIO New Security Studies, New York, Routledge.
    • Newman, D. (2010). The Renaissance of a Border that Never Died: The Green Line between Israel and the West Bank, in A.C. Diener and J. Hagen (eds), Borderlines and Borderlands – Political Oddities at the Edge of the Nation-State, Lanham, Rowman
    • Robbins, T. (2012). S. Grows An Industrial Complex Along The Border, NPR, 12 September. Available at http://www.npr.org/2012/09/12/160758471/u-s-grows-an-industrial complex-along-the-border?ft=1andf=1001.
    • Schmitt, C. (2007). The Concept of the Political, Chicago and London, University Press of Chicago.
    • Vallet, É. and C-P. David. (2012). Walls and Fences in International Relations, Journal of Borderland Studies, Special Issue, September 2012.
    • Vallet, Elisabeth. (2014). Borders, fences and walls : state of insecurity? / edited by Elisabeth Vallet. Published 2016 by Routledge.