راهبردهای مقابله با تهدیدات سیاسی در روابط ایران و عراق

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه دافوس آجا

2 عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

ایران و عراق به عنوان کشورهای مهم و تأثیرگذار در روندها و عرصه سیاسی منطقه جنوب غرب آسیا می‌باشند که مناسبات این دو کشور دارای فراز و فرودهای خاص خود در هر دوره زمانی بوده است و با سقوط صدام حسین و حزب بعث و تغییر حاکمیت سیاسی در عراق شاهد بهبود مناسبات دو کشور بوده‌ایم و با توجه به اهمیت و کم و کیف روابط دو کشور، شناسایی و تعیین تهدیدات مؤثر بر روابط و مناسبات دوجانبه در آینده دارای اهمیت دوچندان می‌باشد. در همین راستا در این مقاله در راستای پاسخ به این پرسش که از میان تهدیدات سیاسی تأثیرگذار بر روابط ایران و عراق، مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عوامل کدامند؟ با مطالعه اسناد و سوابق علمی پیشین صورت پذیرفته مرتبط، انجام مصاحبه و استفاده از نظر خبرگان، تعداد 20 شاخص سیاسی تهدیدآفرین شناسایی شد و در ادامه بر اساس نظر خبرگان اقدام به رتبه‏بندی و تعیین ارزش عوامل نموده و در انتها با استفاده از روش تحلیل اهمیت-عملکرد IPA ارزش اهمیت و عملکرد هر عامل به صورت جداگانه بر مبنای طیف لیکرت پنج تایی تعیین و طبق نتایج و با وزن دهی عوامل، پنج عامل دارای اولویت که اهمیت و عملکرد بالایی دارند و چهار عامل دارای اهمیت بالا و عملکرد پایین به عنوان عوامل مهم سیاسی تهدیدآفرین تأثیرگذار بر روابط ایران و عراق مشخص گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • منابع

    الف- فارسی

    • بوالحسنی، خسرو. کیانی، سورنا. کرمی دولتشاه، بهروز(1399)، «راهبردهای کسب قدرت برتر اقتصاد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در منطقه جنوب غرب آسیا »، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، دوره 18، شماره 79: 279-310.
    • بوزان، باری(1379)، « مردم، دولت‌ها و هراس: مشکل امنیت ملی در جهان سوم در امنیت ملی در جهان سوم »، ادوارد آزر و چونگ این مون، ترجمۀ پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • بوزان، باری و همکاران (1389)، « چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت » ، ترجمه علیرضا طیب، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • بیوک، محسن (1403)، «سناریوهای پیش روی آینده حشدالشعبی در عراق بر اساس ساختار و راهبرد بازیگران»، فصلنامه مطالعات بین رشته‌ای دانش راهبردی، 14(56): 161-190.
    • تاجیک، ‌محمدرضا‌ (1381)، « نقش اطلاعات در مدیریت بحران »، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.
    • توکلی، یعقوب، قاسمی، بهزاد و سید احمدی، سید محمد، (1392)، « روابط ایران و عراق پس از صدام؛ فرصت­ها و چالش‏ها »، ، فصلنامه پژوهش­های انقلاب اسلامی، دوره 2، شماره 5، صص 163-180.
    • جعفرزاده، مجتبی، رازینی، روح الله و مطیعی، میثم، (1399)، « ارزیابی عملکرد هیئت‌های مذهبی دانشگاهی مبتنی بر رویکرد تحلیل اهمیت-عملکرد »،  فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال 10، شماره 34: 103-126.
    • جعفری­نیا، عباس(1399)، « بنیان­های ژئوپلتیکی روابط ایران با عراق نوین »، فصلنامه نگرشی نو در جغرافیای انسانی، سال دوازدهم، شماره چهارم، پائیز 1399، ص626.
    • جمشیدی، محمدحسین و محمدی گهرویی، رسول، (1393)، « جمهوری اسلامی ایران و عراق نوین: تبیینی بر کاربرد قدرت نرم در عراق نوین در راستای تحقق ارزش­های انقلاب اسلامی » ، فصلنامه جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 2، شماره 1، صص 61-87.
    • جوادی ارجمند، محمدجعفر، نادری، محمد و داودی، مهدی، (1391)، «دیپلماسی فرهنگی ایران در عراق و چشم­انداز آینده در روابط دو کشور »، فصلنامه نگرش های نو در جغرافیای انسانی، دوره 4، شماره 3، صص173-186.
    • رشیدزاده، فتح الله و علیزاده، محمد­جواد(1394)، «دکترین، اهداف و سیاست­های امنیت نظامی ج.ا.ایران بر اساس گفتمان ولایت فقیه، قانون اساسی و سیاست­های کلی نظام »، فصلنامه امنیت ملی، دوره 4، شماره 16، 167-197.
    • سلیمانی، غلامعلی و رضاپور، دانیال (1399)، « استراتژی ایران در عراق پسا داعش با تأکید بر گروه‏های بسیج مردمی عراق»، فصلنامه پژوهش‏های انقلاب اسلامی، دوره 9، شماره: 33صص 49-27.
    • صادقی، سید شمس الدین، مارابی، مهری و اکسا، نرگس، (1395)، « ایران-عراق چشم اندازی بر راهبردی شدن مناسبات دوجانبه »، فصلنامه پژوهش­های روابط بین الملل، دوره 1، شماره 22، صص 129-162.
    • طبیبی، محمدرضا، حسینی، ابوالحسن و رضایی، تیمور، (1394)، « ارزیابی شاخص‌های حکمرانی خوب شهری در شهرهای مقصد گردشگری به روش IPA (مطالعه موردی: شهر تنکابن) »، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 2، شماره 3: 219-231.
    • علی‌پور، عباس، حیدری، جهانگیر و حاجیلو، محمدحسین، (1396)، « ایران و عراق نوین از منظر استراتژی ژئوپلیتیک(فرصت­ها و چالش­ها) »، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره 6، شماره 22، صص  139-168.
    • غرایاق زندی(1395)، « دورنمای بحران داخلی عراق و تأثیر آن بر نظم منطقه­ای غرب آسیا »، ، چکیده مقالات اولین کنفرانس امنیتی تهران، موسسه ابرار معاصر تهران، آذرماه 1395.
    • مرادیان، محسن(1396)، « تهدید و امنیت(تعاریف و مفاهیم) »، چاپ اول، تهران: مرکز آموزشی و پژوهشی شهید سپهد صیاد شیرازی.
    • مطهری نسب، مسعود و کلانتری، فتح الله (1403)، «بررسی جریان‌های سیاسی- مذهبی متأثر از گفتمان انقلاب اسلامی در عراق و آثار آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات بین رشته‌ای دانش راهبردی، 12(49): 249-276.
    • منزوی بزرگی، جواد؛ احمدی، صادق؛ علیئی، محمدولی.(1397). «آینده پژوهی امنیت گذار و سیاست‌های جمعیتی ج‌.ا.ا وارائه سناریوهای محتمل»، فصلنامه امنیت ملی. 8(30): 65-96.
    • مینائی،حسین. حاجیانی، ابراهیم. دهقان، حسین. جعفرزاده­پور، فروزنده.(1395) «تعیین پیشران‌های اصلی دیپلماسی دفاعی ایران در سطوح منطقه‌ای و بین‌الملل»، فصلنامه آینده‌ پژوهی دفاعی. 1(1):7-26.
    • وقوفی، امید. قاسمی، علی‌اصغر. حاجیانی، ابراهیم.(1396) «تبیین عوامل و پیشران‌های کلیدی آینده یمن تا سال 1406»، فصلنامه آینده پژوهی دفاعی. 2(4): 87-107.
    • هاشمی، سیدمصطفی، فرجی راد، عبدالرضا و سرور، رحیم، (1396)، « تببین عوامل ژئوپلیتیک مؤثر بر روابط ایران و عراق»، فصلنامه سیاست بین الملل، دوره 5، شماره 2، صص 118-143.
    • هومن، حیدرعلی(1388)، «راهنمای عملی تدوین پایان نامه تحصیلی»، چاپ اول، تهران: پیک فرهنگ.
    • یوسفی، اشکان. کشاورز ترک، عین الله. نهادی، هادی.(1398). «بررسی تأثیر مؤلفه­های فرهنگی و اجتماعی دفاع مقدس بر آیندة امنیت ملی ج.ا.ایران»، فصلنامه راهبرد دفاعی. 17(66): 69-96.

    ب- انگلیسی

    • Alshahman, M. M. A, 2021, Religion and state: The relationships between the Shia ulama and the state in Iraq 1921–2015. PhD thesis, Faculty of Social and Behavioral Sciences (FMG), Amsterdam Institute for Social Science Research (AISSR).
    • Arif, B. H, 2019, Iran's struggle for strategic dominance in a post-Isis Iraq. Asian Affairs, 50(3), pp. 344-363.
    • Azizi, H, 2022, Integration of Iran-backed armed groups into the Iraqi and Syrian armed forces: implications for stability in Iraq and Syria. Small Wars & Insurgencies, pp. 1-29.
    • Boswell, C and Cannon, Sh, (2012), Introduction to nursing research, 3rd ed. Burlington, MA: Jones & Bartlett Publishers.
    • Eskildsen, K., & Kristensen, K. (2006). Enhancing IPA, Productivity and Performance Management, 55, 23-41.
    • Georghiou, L., Cassingena, J., Keenen, M., Miles, I. & Popper, R. (2012). Manual de prospectiva tecnológica. Conceptos y práctica [Technological Prospective Manual. Concepts and Practice]. Flacso México. Retrieved from: http://www.flacso.edu.mx/publicaciones/novedades/Manual-de-prospectiva-tecnologica
    • Hayon, D, 2022, Building a Shi’a Empire and Extending the Axis: Iran’s Campaign for Regional Hegemony in the Middle East. BA thesis, International Relations Department.
    • Kam, E, 2018, Is Iran about to Operate the Land Corridor to Syria? The Institute for National Security Studies, INSS Insight No. 1021, February 14, 2018, Available at: http:// inss.org.il/publication/iran-operate-land-corridor-syria.
    • Laipson, E., & Ollivant, D. (2024). A Delicate Balance: Iraq's Security Culture Between Iran and the United States. In Survival: April–May 2024 (pp. 99-113). Routledge.
    • Lee, T.M, 2018, Iran’s Influence in Iraq. U.S. Army War College, Carlisle Barracks, PA, Available at: https://apps.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a545054.pdf.
    • Machlis, E, 2022, Sunni participation in a Shi ‘i‐led Iraq: Identity politics and the road to redefining the national ethos. Studies in Ethnicity and Nationalism.
    • Onwuegbuzie, A. J and Collins, K. M. T. (2007). A typology of mixed methods sampling designs insocial science research, Qualitative Report, 12 (2).
    • Phillips, D. L, 2019, The Great Betrayal: How America Abandoned the Kurds and Lost the Middle East. I.B. Tauris.
    • Seloom, S, 2018, A Regular Survey of Experts on Matters Relating to Middle Eastern and North African Politics and Security’, Carnegie Middle East Center, June 14, 2018, Available at: http://carnegie-mec.org/diwan/76573.
    • Yakubovich, A. H. (2024). HISTORY AND CURRENT STATE OF IRAQ-IRAN RELATIONS. The American Journal of Political Science Law and Criminology, 6(05), 46-49.

    COPYRIGHTS

    2025  by the authors. Published by The National Defense University. This article is an open-access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) https://creativecommons.org/licenses/by/4.0