تحلیل لایه‌ای چالش‌های دستیابی جمهوری اسلامی ایران به نظم مطلوب در غرب آسیا

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

این تحقیق به دنبال شناسایی چالش‌های دستیابی جمهوری اسلامی ایران به نظم مطلوب در غرب آسیاست. به این منظور از چارچوب «تحلیل لایه‌ای علت‌ها» استفاده شد که مبتنی بر ماهیت چالش‌ها، در لایه‌های چهارگانه لیتانی، نظام‌مند، گفتمانی و اسطوره‌ای تقسیم‌بندی شدند. روش تحقیق، آمیخته (کیفی و کمی) است که از طریق مطالعه کتابخانه‌ای و استفاده از پنل خبرگی، معرف‌های موردنظر در مورد چالش‌ها در هر چهار لایه موردشناسایی قرار گرفت و از طریق پرسشنامه میزان اهمیت آنها در هر لایه مشخص شد. برای تکمیل پرسشنامه یک جامعه‌آماری 25 نفره که به‌صورت هدفمند انتخاب شده بودند به سؤالات پاسخ دادند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد از 111 معرف شناسایی شده، 44 معرف در لایه لیتانی، 39 معرف در لایه نظام‌مند، 11 معرف در لایه گفتمانی و 17 معرف در لایه اسطوره‌ای قرار دارند. همچنین لایه گفتمانی با 4/804، بالاترین میانگین پاسخ‌دهندگان در آزمون فریدمن را به خود اختصاص داد. اولویت معرف‌ها نیز نشان می‌دهد معرف «نقش پررنگ نهادها و سازمان‌های نظامی و امنیتی فرامنطقه‌ای چون ناتو در معادلات منطقه‌ای» در لایه لیتانی، معرف «فقدان نظام امنیت دسته‌جمعی بومی» در لایه نظام‌مند، معرف «تعارضات گفتمانی اسلام سیاسی انقلابی، اسلام سلفی و اسلام اخوانی در مورد نوع و ماهیت نظم منطقه‌ای» در لایه گفتمانی و معرف «حاکم بودن اسطوره خیر و شر بر فرهنگ راهبردی دولت‌های منطقه» مهم‌ترین چالش‌های دستیابی جمهوری اسلامی به نظم مطلوب در غرب آسیا می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • فهرست منابع

    الف- فارسی

    • ابراهیمی کوشالی، حسین؛ گودرزی، غلامرضا؛ و ناظمی اردکانی، مهدی (1401). تحلیل لایه­ای مسائل فراروی تمدن نوین اسلامی»، ­پژوهش­های گفتمان تمدنی انقلاب اسلامی، 2 (4)، 32-59.
    • ایزدی، جهانبخش؛ اکبری، حمید (1395). «اسلام سیاسی و نظم امنیتی غرب آسیا»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، 9 (5)، 45-67.
    • بلامی، الکس.جی. (1386). جوامع امن و همسایگان. ترجمة محمود یزدان‌فام و پریسا کریمی. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • بیانات مقام معظم رهبری قابل دسترس در: khamenei.ir.
    • رستمی، علی؛ پرتوی، محمدتقی؛ زرین‌کلاه، حسین (1400). «عوامل امنیتی موثر در بروز جنگ ترکیبی توسط گروه‌های تارشگری در غرب آسیا»؛ فصلنامه مطالعات جنگ، 3 (9)، 93-117.
    • عباس‌تبار مقری، رحمت؛ هاشمی میارکلایی، سیدمحمد (1397). «مختصات نظم موجود و مطلوب از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، 15 (52)، 117-136.
    • عنایت­الله، سهیل (1395). تحلیل لایه لایه­ای علت­ها؛ نظریه و موردکاوی­های یک روش‌شناسی یکپارچه و متحول­ساز آینده­پژوهی. (جلد اول: مجموعه مقالات)، ترجمه مسعود منزوی، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده­پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
    • فلاحت­پیشه، حشمت­الله؛ خرمشاد، محمدباقر؛ موسوی، سیدحامد (1397). «الگوهای هویتی غرب آسیا و نظم امنیت منطقه­ای»، سیاست دفاعی، 26 (104)، 29-72.
    • فوزی، یحیی؛ محمودی­کیا، محمد (1399). «چالش­ها و راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با هنجارهای حقوق بشر نظام بین­الملل بر اساس روش تحلیل لایه­ای علت­ها»، فصلنامه مجلس و راهبرد، 27 (101)، 123-143.
    • فولادگر، محمدمجید (1395). مدل­های تحلیل فرهنگی و اجتماعی. ارائه سخنرانی با عنوان تحلیل لایه­ای علت­ها، تهران: مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
    • قدسی، امیر (1397). «نظام ژئوپلیتیکی غرب آسیا و نظم مطلوب منطقه­ا­­ی ایران»، فصلنامۀ مطالعات دفاعی استراتژیک، 16 (72)، 203-227.
    • کلانتری، فتح­الله (1400). «نقش عوامل ژئوپلیتیکی انسانی و فرهنگی بر راهبرد دفاعی ج.ا.ایران از مبدأ سرزمینی عراق»، فصلنامه علمی مطالعات بین­رشته­ای دانش راهبردی، 11 (42)، 353-382.
    • ماه‌پیشانیان، مهسا (1390). «الگوسازی برای امنیت منطقه‌ای خلیج فارس با محوریت جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه آفاق امنیت، 4 (10)، 25-74.
    • ماه‌پیشانیان، مهسا (1393). الگوی امنیتی مطلوب در خلیج فارس، ‌امنیت رقابتی یا مشارکتی. (به سفارش معاونت دانش و پژوهش نیروی دریایی سپاه پاسداران)، تهران: اسرار دانش.
    • نقدی، جعفر (1401). «شناسایی و اولویت­بندی عوامل موثر دستیابی ج.ا.ایران به نظم منطقه‌ای مطلوب (غرب آسیا) در حوزة دفاعی- امنیتی»، فصلنامه علمی مطالعات بین­رشته­ای دانش راهبردی، 12 (49)، 29-54.
    • نوروزانی، شهرام (1396). «چالش‌های دفاعی-امنیتی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در دهه آینده»، نمای راهبردی مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی (پژوهشکده دکترین، معماری دانا و ترازیابی قدرت)، 15 (15)، 1-34.

     

    ب- انگلیسی

    • Halliday, Fred (2006). “Iran’s regional and strategic interests”, European Union Institute for Security Studies (EUISS), available at: ahttp://www.jstor.com/stable/resrep07012.8.
    • Ikenberry, G. J. (2008), “The Rise of China and the Future of the West: Can the Liberal System Survive?”, Foreign Affairs, 87 (1), 23–37.