کارآمدی حاکمیت در تحقق حکمرانی مطلوب: پی جویی از رویکردها و شاخصه های اسلامی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق عمومی گروه حقوق عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، بندرعباس، ایران

2 دانشیار،گروه حقوق عمومی،دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران ، تهران ،ایران(نویسنده مسئول)

3 استادیار،گروه حقوق عمومی،واحد بندر عباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندر عباس، ایران

چکیده

کارآمدی نظام حاکمیتی، به عنوان اساسی ترین اصل در تحقق حکمرانی مطلوب اسلامی مطرح است، بدین لحاظ پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش کارآمدی نظام حاکمیتی در تحقق حکمرانی مطلوب اسلامی؛ در صدد پاسخ به این سوال است که: «آیا کارآمدی نظام حاکمیتی در جمهوری اسلامی ایران، نقش تعیین کننده در تحقق حکمرانی مطلوبِ اسلامی دارد؟». جهت بررسی موضوع از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی بهره گیری شده و بدین منظور اقدام به تبیین ابعاد، مفاهیم، مبانی نظری و شاخص های حکمرانی مطلوب اسلامی نموده است. سپس شاخصه های موثر در کارآمدی حاکمیت احصاء و ارتباط و درجات اهمیت نقش آنها در کارآمدی حاکمیت و تحقق حکمرانی مطلوب اسلامی مشخص گردید. در راستای فرضیه پژوهش که بیان می دارد: «کارآمدی نظام حاکمیتی در جمهوری اسلامی ایران در تحقق حکمرانی مطلوبِ اسلامی دارای نقش تعیین کننده است»، نتایج حاکی از آن است که: از میان عناصر سه گانه حکمرانی(دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی _شهروندان)، دولت به عنوان جلوه اقتدار، نماد عینی ومجری امور حاکمیت، به لحاظ در اختیار داشتن ابزار های متنوع «قدرت سیاسی» دارای نقش تعیین کننده ای در تحقق حکمرانی مطلوب اسلامی می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • منابع

    الف- فارسی

    • ابوالحمد، عبدالحمید (1370). مبانی سیاست. جلد اول، چاپ ششم، تهران: نشر توس.
    • اخوان کاظمی، بهرام (1391). نظارت در نظام اسلامی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    • استرمن، جان.دی. (1395). پویایی‌شناسی کسب‌وکار: تفکر سیستمی و مدل‌سازی برای جهانی پیچیده. ترجمه کوروش برارپور، بنفشه بهزاد و لاله رضایی عدل، تهران: انتشارات سمت.
    • اکبری، فیض‌اله؛ کوکبی سقی، فاطمه؛ محمودی، محمود؛ عرب، محمد (1386). «تعیین میزان تحقق اهداف برنامه تحول اداری در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور»، فصلنامه طب و تزکیه، 21 (2).
    • آجرلو، اسماعیل؛ طاهری، دانیال (1395). آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی: بررسی مفهوم قدرت سیاسی، (صص:20-1)، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، گزارش شماره 13950035.
    • بردبار، غلامرضا؛ ضرابی‌زاده، شیما؛ صالحی، طاهر (1394). «ارائه الگوی حکمرانی خدا مدار»، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی، 23 (2)، 9-41.
    • پاداش‌زیوه، حمید؛ خداپناه، بهمن (1394). «برآورد تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر اقتصاد دانش‌بنیان در کشورهای منتخب»، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه‌وبودجه، 20 (3)، 165-187.
    • پروین، خیرالله (1400). مبانی حقوق عمومی. چاپ چهارم، تهران: انتشارات سمت.
    • توحیدفام، محمد (1386). «ساختارهای آینده ملت-دولت‌ها و چالش‌های فراروی آنها»، پژوهشنامه علوم سیاسی، 2 (3)، 1-23.
    • جکسون، مایکل سی. (1395). تفکر سیستمی: کل‌گرایی خلاق برای مدیران. ترجمه علی محمد احمدوند و غلام جاپقلیان، چاپ دوم، تهران: جهان جام‌جم.
    • حشمت‌زاده، محمدباقر؛ حاجی‌یوسفی، امیرمحمد؛ و طالبی، محمد (1396). «بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، 8 (23)، 1-24.
    • خالقی، علی (1386). مشروعیت قدرت از دیدگاه امام خمینی(ره). چاپ دوم، تهران: نشر عروج.
    • دارا، جلیل؛ خاکی، محسن (1396). «کارآمدی و تداوم نظام مردم‌سالار دینی از منظر سرمایه اجتماعی»، فصلنامه علمی مطالعاتی انقلاب اسلامی، 14 (51)، 203-222.
    • دباغ، سروش؛ نفری، ندا (1388). «تبیین مفهوم خوبی در حکمرانی خوب»، نشریه مدیریت دولتی، 4 (9)، 3-18.
    • رحمتی‌فر، سمانه (1401). «امکان‌سنجی حکمرانی خوب به‌عنوان راهبرد پلیس»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 52 (2)، 787-771 .
    • رزمی، محمدجواد؛ صدیقی، سمیه (1394). «الزامات تحقق حکمرانی خوب برای دستیابی به توسعه انسانی»، پژوهش‌های اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی، 4 (3)، 51-75.
    • رضایی، حسن؛ توحیدفام، محمد (1397). «نسبت‌سنجی الگوی حکمرانی خوب و مردم‌سالاری دینی (با تأکید بر شاخص‌های حاکمیت قانون، مشارکت و پاسخگویی)»، فصلنامه راهبرد، 27 (89)، 35-65.
    • رضایی، حسن؛ دهقانی، روح‌الله؛ کیان‌پور، مهرداد (1397). «طراحی و تبیین مؤلفه‌ها و شاخص‌های اساسی حکمرانی اسلامی»، مرکز پژوهش‌های استراتژیک ریاست جمهوری، دسترسی در: مرجع دانش به نشانی: https://civilica.com.
    • ریاحی، بهروز؛ نصرتی، علی‌رضا (1396). «نگرش سیستمی در تدوین راهبردهای باز مهندسی ساختار نظام اداری کشور»، فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، 1 (3)، 67-94.
    • رئیسون، محمدرضا؛ و همکاران (1397). «واکاوی مؤلفه‌های ساختار سازمانی دانشگاه‌های علوم پزشکی در گذار به دانشگاه نسل سوم»، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، (ویژه‌نامه آموزش پزشکی)، (25)، 1-15.
    • شاه‌آبادی، ابوالفضل؛ جامه‌بزرگی، آمنه (1392). «نظریه حکمرانی خوب از دیدگاه نهج‌البلاغه»، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 1 (2)، 1-17.
    • شیخیانی، حمزه؛ و همکاران (1399). «نقدی بر پروژه ایران 2040 دانشگاه استنفدفورد (حکمرانی و توسعه در ایران)»، (صص: 15-1)، در مجموعه مقالات دومین همایش ملی حکمرانی اسلامی: حکمرانی در گام دوم انقلاب، دولت اسلامی؛ چالشها و راهبردها. تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی، قابل دسترسی در: https://ecc.isc.ac/showJournal/39179/253175/3179795.
    • شیری، محمدرضا؛ سام دلیری، کاظم (1400). «سناریوهای سازمان‌های مردم‌نهاد ایران در افق ده سال آینده»، فصلنامه علمی بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، 11 (45)، 181-208.
    • صانعی، مهدی (1385). «حکمرانی خوب مفهومی نو در مدیریت دولتی»، فصلنامه تدبیر، 17 (178)، 26-33.
    • صانعی، مهدی (1389). «اصول پنج‌گانه حکمرانی خوب حاکمیت دولت یا حکمرانی خوب»، روزنامه رسالت، چهارم مهر، شماره 7091، قابل دسترسی در: https://www.magiran.com/article/2158179.
    • صداقت‌کیش، فاطمه؛ نصرالهی، سامان (1395). «تأملی در مفاهیم و ابعاد توسعه سیاسی و حکمرانی خوب (مروری اجمالی بر مقاله‌ها و نظریه‌های موجود)»، (صص: 18-1)، در مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی نخبگان مدیریت. تهران: موسسه سرآمد همایش کارین، قابل دسترسی در: https://civilica.com/l/6792/.
    • طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1390). حقوق اداری. تهران: انتشارات سمت.
    • عباسی، حمیده؛ دانشفرد، کرم­الله (1400). «الگوی مشارکت شهروندان در مرحله اول خط‌مشی‌گذاری عمومی»، فصلنامه علمی مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، 11 (42)، 247-270.
    • عطار، سعید؛ خواجه‌نائینی، علی (1394). «بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر ناکارآمدی سیاست‌گذاری در ایران»، فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی دانشگاه تهران، 1 (1)، 1-20.
    • فدایی، مهدی؛ قلی‌پور مقدم، فریده؛ غفاریان، سعیده (1396). «بررسی تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب و اندازه دولت بر شاخص فساد در کشورهای گروه بریکس و ایران»، نشریه چشم‌انداز مدیریت دولتی، 8 (4)، 65-86.
    • قاضی شریعت‌پناهی، سید ابوالفضل (1383). بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: نشر میزان.
    • قاضی شریعت‌پناهی، سید ابوالفضل (1401). بایسته‌های حقوق اساسی، چاپ شصت و پنجم، تهران: نشر میزان.
    • قیصری، نورالله؛ قربانی، مصطفی (1394). «کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران؛ مدلی برای سنجش و ارزیابی»، فصلنامه دانش سیاسی، 11 (2)، 129-148.
    • کاتوزیان، ناصر (1390). مبانی حقوق عمومی. تهران: نشر میزان.
    • کلانتری، ابراهیم (1393). «کارآمدی نظام سیاسی مبتنی بر نظریه ولایت فقیه و ابزارهای آن»، فصلنامه سیاست (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، 44 (3)، 465-481.
    • گرجی ازندریانی، علی‌اکبر (1390). «ده فرمان حقوق عمومی: تأملی درباره اصول و مفاهیم بنیادین حقوق عمومی»، فصلنامه حقوق و علوم سیاسی، 41 (2)، 205-223.
    • گل‌دار، زهرا؛ امیری، مجتبی؛ قلی‌پور سوته، رحمت‌اله؛ و معظمی، منصور (1396). «طراحی چارچوب مفهومی درگیرسازی ذینفعان در خط‌مشی گذاری عمومی»، نشریه دانش حسابرسی، 17 (66)، 81-105.
    • گلریز، حسن (1386). فرهنگ توصیفی لغات و اصطلاحات علوم اقتصاد. تهران: مرکز آموزش بانکداری.
    • گلشنی، ابراهیم (1385). «حاکمیت، دولت و اندازه حکومت»، فصلنامه تحول اداری (ویژه‌نامه تحول اداری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی)، 10 (52)، 33-48.
    • گل‌محمدی، احمد (1395). «مفهوم‌بندی وبری دولت»، فصلنامه دولت‌پژوهی، 1 (1)، 57-80.
    • لاریجانی، محمدجواد (1374). حکومت و مباحثی در مشروعیت و کارآمدی. تهران: انتشارات سروش.
    • لک‌زایی، نجف (1387). درآمدی بر مستندات قرآنی فلسفه سیاسی امام خمینی. قم: نشر بوستان کتاب.
    • لیپست، سیمور مارتین (1374). «مشروعیت و کارآمدی»، ترجمه رضا زبیب، نشریه فرهنگ توسعه، 4 (18)، 10-11، قابل دسترسی در: https//ensani.ir.
    • مبارک، اصغر؛ آذرپیوند، زیبا (1388). «نگاهی شاخص‌های حکمرانی خوب از منظر اسلام و تأثیر آن بر رشد اقتصادی»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، 9 (36)، 179-208.
    • مرادیان، بهزاد؛ آذین، احمد؛ جعفری‌نژاد، مسعود (1399). «نظریه مردم‌سالاری دینی اندیشه‌های سیاسی امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، 10 (3)، 197-223.
    • مرکز مالمیری، احمد (1385). حاکمیت قانون. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    • معمارزاده طهران، غلامرضا؛ نجفی، مهناز (1396). «شناسایی عوامل اثرگذار بر تحول سلامت اداری»، مجله مدیریت و توسعه و تحول، 9 (30)، 41-48.
    • منصور، جهانگیر (1376). قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: قانون اساسی مصوب ۱۳۵۸، اصلاحات و تغییرات و تتمیم قانون اساسی مصوب 1368. تهران: نشر دوران.
    • موسوی، سید غلامرضا؛ واعظی، احمد (1392). «نگرش سیستمی و مسئله کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر ظرفیت‌های نهاد ولایت»، فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، 16 (64)، 7-28.
    • موسی‌خانی، محمد (1380). «نظارت و کنترل با کدام رویکرد؟ روندگرایی یا نتیجه‌گرایی»، در مجموعه مقالات نخستین همایش نظارت و بازرسی.
    • میشل، آندره.دو.؛ لالومی، پی‌یر (1376). حقوق عمومی. ترجمه ابوالفضل قاضی شریعت‌پناهی، تهران: نشر دادگستر.
    • ناظمی اردکانی، محمد (1391). «حکمرانی خوب با رویکرد اسلامی»، نشریه راهبرد توسعه، 8 (31)، 64-88.
    • نوروزی، محمدجواد (1382). «نظریه مردم‌سالاری دینی در قیاس با دموکراسی غرب»، چکیده مقالات همایش مردم‌سالاری دینی. نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها (دانشگاه معارف اسلامی).
    • هیوز، آون (1388). مدیریت دولتی نوین. ترجمه سید مهدی الوانی، تهران: مروارید.

    ب-انگلیسی

    • Desai, Murli & Goel, Sheetal (2018). Child Rights Education for Participation and Development: Primary Prevention (Rights-based Direct Practice with Children). Berlin: Springer
    • Dunn, John (1995). Contemporary Crisis of the Nation State. London: Blackwell.
    • Dutta, N. & Sobel , R. (2016). “Does corruption ever help entrepreneurship?”, Small Business Economics, 47 (1), 179-199.
    • English, Richard (1999). The State: Historical and Political Dimentions. London and New York: Routledge.
    • Ernst, Dieter, & Hart, David (2007). Governing the Global Knowledge Economy: Mind the Gap. Atlanta Conference on Science. Technology and Innovation Policy. Georgia Tech
    • Jones, Matthew (2009), “Governance, integrity, and the police organization”, Policing: an International Journal of Police Strategies & Management, 32 (2), 338-350
    • Kaufmann, Daniel; Kraay, Aart & Lob, Pablo (2002). “Governance Matters II: Updated Indicators for 2000-01”, World Bank Policy Research, Working Paper 2772.
    • Kigongo–bukenya, I.M.N. akd kaddu, (2010). “Enhancing   democracy  and  good governance: A curriculum proposal for information and knowledge management professionals in the SCECSAL region” Library review, 60 (5), 362-369.
    • Morgan, Bronwen; Yeung, Karen (2007). An Introduction to Law and Regulation: Text and Materials ,op.cit,
    • Reif, Linda C. (2004). The Ombudsman, Good Governance and the International Human Rights System. Leiden: Springer Science and Business Media Dordrecht, Cambridge University Press, 78-79.

    ج- فرانسه

    • DeVILLIERS, M. (1999). Dictionnaire de droit constitutionnel. Paris: ArmandColin, 2e.ed.